آیا قصاص همان اعدام است؟

اگر اهل خواندن اخبار حوادث باشید، حتما بارها با واژه‌های قصاص و اعدام روبه‌رو شده‌اید. هر چند در نگاه اول ممکن است اینطور به‌نظر برسد که قصاص و اعدام فرقی با هم ندارند، اما از منظر حقوقی، این دو مجازات شرایطی کاملا متفاوت دارند. سیدمسعود موسوی، عضو کانون وکلای استان تهران در این‌باره می‌گوید: اعدام و قصاص هر دو مجازات‌های سالب حیات هستند؛ با این تفاوت که قصاص نفس، یک مجازات قابل گذشت است و اولیای دم می‌توانند به‌طور مجانی یا با مصالحه، رضایت و اعلام گذشت کنند، اما اعدام چون از طرف قانونگذار تعیین شده یک جرم غیرقابل گذشت است و فقط درصورت وجود شرایط خاصی در قانون، مثل توبه یا عفو رهبری ممکن است به مجازات دیگری تبدیل شود. او می‌افزاید: اعدام در حقوق کیفری در زمره یکی از مجازات‌های اشد و سنگین قرار دارد که توسط اغلب کشورها به روش‌های گوناگونی مثل به دار آویختن، اتاق گاز، تزریق سم و صندلی برقی به اجرا درمی‌آید. برخی از مهم‌ترین موارد قانونی که مجازات اعدام در آن اجرا می‌شود عبارتند از:
اعدام محارب: در قانون مجازات اسلامی برای محاربه 4 مجازات (اعدام، صلب، تبعید و بریدن دست راست و پای چپ) تعیین شده است. قاضی دادگاه کیفری با توجه به شیوه ارتکاب جرم و شرایط پرونده در انتخاب هرکدام از 4 مورد فوق مختار است و تنها می‌تواند یکی را مورد حکم قرار دهد.
 اعدام مفسد فی‌الارض: طبق ماده ۲۸۹ قانون مجازات اسلامی هرکس به‌طور گسترده مرتکب جرائم علیه تمامیت جسمانی افراد، امنیت عمومی، اقتصاد، محیط‌زیست و ... شود، درصورت وجود قصد مجرمانه به‌عنوان مفسد فی‌الارض شناخته شده و به مجازات اعدام محکوم می‌شود.
 اعدام زانی و زانیه: در‌صورتی‌که یک شخص با محارم نسبی خود مرتکب زنا شود، مجازات زانی و زانیه اعدام است. همچنین در‌صورتی‌که یک مرد با زوجه پدر خود زنا کند، به اعدام محکوم می‌شود.
 مجازات زانی به‌عنف و اکراه: براساس قانون مجازات اسلامی اگر مردی با توسل به زور و عنف با زن یا مرد دیگر نزدیکی کند، به مجازات اعدام محکوم می‌شود. راهزنان، قاچاقچیان و کسانی که دست به سلاح می‌برند و موجب سلب امنیت شهر‌ها و خیابان‌ها می‌شوند نیز به مجازات اعدام محکوم می‌شوند.
اعدام کسی که برای چهارمین بار مرتکب جرم حدی شود: در‌صورتی‌که یک نفر مرتکب جرم حدی مثل سرقت حدی، قذف یا زنا شود و هر سه بار مجازات حدی بر او اجرا شود، درصورت ارتکاب چهارمین جرم حدی و اثبات آن، به مجازات اعدام محکوم می‌شود. موسوی درباره نحوه اجرای قصاص و اعدام هم می‌گوید: این دو با هم متفاوت است. قصاص نفس در حضور اولیای دم یا نماینده قانونی آنها اجرا می‌شود و اعدام از سوی واحد اجرای احکام دادسرای دادگستری و توسط نماینده دادستان انجام می‌شود و در مواقعی بسته به مورد خاص ممکن است به‌صورت علنی اجرا شود.