هزینه به دلار، درآمد به ریال

فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار

چند سالی است که تولید سریال در پلتفرم‌ها بیشتر شده؛ سریال‌هایی که مخاطب زیادی پیدا کرده‌اند و توانسته‌اند به لحاظ ساختار و داستان نسبت به سریال‌های تلویزیونی پیشرو باشند. اما افزایش چندبرابری تولید باعث شده که هزینه‌کرد تولید در هر قسمت افزایش پیدا کند و این هزینه گاهی به‌خاطر عدم‌برگشت باعث دردسر سرمایه‌گذاران و
پلتفرم‌ها می‌شود.

بازیگرانی که به دلار می‌گیرند
اما در سریال‌سازی‌ به‌نظر می‌رسد 3عامل اصلی باعث افزایش بیش‌ازاندازه هزینه‌های تولید می‌شود. نخست بازیگران چهره‌ای که برای دستمزد خود رقم‌های بالا اعلام می‌کنند و برخی از سلبریتی‌ها که به دلار دستمزد می‌گیرند. همچنین هزینه اجاره لوکیشن‌ها که از مشکلات سازندگان سریال‌های شبکه نمایش خانگی شده؛ لوکیشن‌هایی که اجاره روزانه آنها خیلی زیاد است. بخش سوم افزایش هزینه‌ها در بخش خدمات و پشتیبانی است.‌

هزینه‌های چندصدمیلیاردی
افزایش هزینه در 2سال اخیر آنقدر زیادشده که گاهی یک‌سریال 15قسمتی بیش از 100میلیارد هزینه دارد؛ نمونه عینی آن «سووشون» نرگس آبیار است که چندی پیش مدیر پلتفرم درباره‌اش عنوان کرد که هر قسمت سریال «سووشون» 8میلیارد تومان هزینه روی دست سرمایه‌گذار می‌گذارد؛ درحالی‌که اگر تا دهه90 به عقب برگردیم، می‌بینیم که آن زمان سریال «عاشقانه» منوچهر هادی که هزینه‌های تولیدش به بیرون درز کرد، در 16قسمت تنها 7میلیارد تومان برای دستمزد بازیگران هزینه‌ساز شد. درست است که تورم و افزایش قیمت‌ها باعث شده که هزینه سریال‌سازی‌ بیشتر شود، اما باید دید پلتفرم‌ها در بازگشت سرمایه و حتی بخشی از آن موفق هستند یا خیر؟ بااین‌حال خیلی از تهیه‌کنندگان معتقدند که هزینه‌های 100 تا 300میلیاردی برای سریال‌ها رقم زیادی نیست.

400پلتفرم و 4پلتفرم فعال
در میان انبوه پلتفرم‌های قدیمی و جدید، تنها چند پلتفرم در حوزه سریال و برنامه‌سازی‌ فعالند؛ پلتفرم‌هایی که تعداد آنها به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسد. این در حالی است که در حال حاضر بیش از 400پلتفرم از ساترا مجوز گرفته‌اند. عدم‌فعالیت بیشتر پلتفرم‌ها باعث شده که برخی از آنها در آستانه ورشکستگی و تعطیلی قرار بگیرند؛ تا جایی که محمدحسن خلعتبری، معاون تنظیم بازار و توسعه کسب‌وکار ساترا، در گفت‌وگویی با همشهری عنوان کرد که بیش از ۴۰درصد سهم بازار در اختیار چند پلتفرم است و یکه‌تازی آنها پدیده «قدرت مسلط‌ها» را در عرصه رسانه‌های نمایشی به‌دنبال دارد.‌

وقتی رقابتی وجود ندارد
خلعتبری همچنین می‌گوید که پلتفرم‌ها در بخش تولید سریال و آثار نمایشی دچار هندسه بازاری انحصاری شده‌اند و حالت انحصاری پیدا کرده‌اند. با توجه به صحبت‌های این مدیر به‌نظر می‌رسد دیگر میان پلتفرم‌ها رقابتی وجود ندارد. به‌گفته خلعتبری «انحصار» یکی از عوامل برهم‌زننده بازار به شمار می‌رود؛ زیرا می‌تواند با التهاب بازار ارز در سطوح مختلف، حقوق طرفین تولید و مصرف را ضایع کند؛ یعنی هم مشتریانی که ناچارند از میان تعداد محدود عرضه‌کنندگان، محصول و خدمات دریافت کنند از حقوق خود بازمی‌مانند و هم عرضه‌کنندگانی که در سایه رقبای ابرقدرت فرصتی ندارند، از قافله عقب می‌افتند.‌

سهم پلتفرم‌ها در بازار
تنها چند پلتفرم هستند که بازار را در دست گرفته‌اند؛ یکی از پلتفرم‌ها 50درصد سهم بازار را دارد و دیگری 30درصد را. همه اینها در حالی است که به همین پلتفرم‌ها سرمایه‌های زیادی تزریق می‌شود؛ سرمایه‌هایی که گاه با مدیریت اشتباه یا تولیدات بسیار گران و عدم‌درآمدزایی باعث شکست پلتفرم شده‌اند.

چند می‌گیری تبلیغ کنی؟
پلتفرم‌ها معمولا از 3راه به درآمدزایی می‌رسند؛ نخست از محل تبلیغات که بیشترین درآمد را ایجاد می‌کند. دومین درآمدزایی از محل اشتراک است؛ اما سومین راه از محل ترافیک اینترنتی است که به‌نظر می‌رسد نخستین و سومین راه پردرآمدشدن پلتفرم‌های فعال شده است. تبلیغات در پخش رئالیتی‌شوها یا سریال‌ها باعث می‌شود که درآمد قابل توجهی برای پلتفرم ایجاد شود. استفاده از ترافیک اینترنتی هم از عوامل مهم پردرآمدشدن پلتفرم‌هاست.‌

بازنگری‌ درآمدزایی پلتفرم‌ها
با توجه به نوع درآمدزایی پلتفرم‌ها و حواشی ایجادشده، چندی پیش پیمان جبلی، رئیس رسانه ملی، در حاشیه جلسه هیأت دولت عنوان کرده که سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر علاوه‌ بر وظیفه نظارت بر محتوای تولیدات نمایش خانگی، وظیفه تنظیم‌گری و نظارت بر فرایندهای اقتصادی این حوزه را هم برعهده دارد. به‌طور کلی تنظیم‌گری در این حوزه شامل اقتصاد و وضعیت مالی پروژه‌های تولیدی هم می‌شود.
وی همچنین تأکید کرده که صداوسیما از طریق ساترا موظف به نظارت بر محتوای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی در حوزه نمایش خانگی است و فضای همکاری و تعامل نسبتا خوبی بین تهیه‌کنندگان، سکوها و ساترا وجود دارد.