منبع درآمد خانوادگی

محمد بلبلی-روزنامه‌نگار

در دنیای امروز، مشاغل خانگی به‌عنوان راه‌حلی نوین برای اشتغال‌زایی، کارآفرینی و رونق اقتصادی، مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته‌اند. این نوع مشاغل مزایای متعددی ازجمله انعطاف‌پذیری، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و امکان تعادل بین کار و زندگی را به همراه دارند. در گفت‌وگو با فرخ هاشمی، کارشناس و مشاور حوزه کسب‌وکارهای خانگی به بررسی این نوع مشاغل، چالش‌ها و مزایای آنها و همچنین مسیر پیش‌رو برای موفقیت در این زمینه می‌پردازیم.


آیا به کسانی که در حال حاضر، شغل ثابتی دارند، توصیه می‌کنید، به یک شغل خانگی روی بیاورند؟
برای شروع باید درنظر داشته باشیم که اگر در حال حاضر کارمند یا کارگر جای دیگری هستیم، یعنی اگر شغل ثابت دیگری داریم، اول باید در شغل ایجادشده خانگی به شرایط مناسب درآمدی برسیم و بعد شغل ثابت قبلی خود را رها کنیم.
آیا کسب‌وکار خانگی می‌تواند به‌عنوان یک شغل، هزینه زندگی یک خانوار را تامین کند؟
بله، با رعایت نکات مهم و درست طی کردن مسیر، مشاغل خانگی می‌توانند منبع اصلی درآمد خانوار باشند. البته در کشور ما هنوز این مشاغل جایگاهی را که باید، نیافته‌اند.
مگر مشاغل خانگی به چه جایگاهی می‌توانند برسند؟
به‌عنوان مثال در حال حاضر کسب‌وکارهای اینترنتی، در کشورهای توسعه‌یافته، به یکی از پردرآمدترین مشاغل خانگی تبدیل شده‌اند. در ایران نیز افراد بسیاری در این بخش شاغل هستند، اما به‌طور کلی هنوز این نوع مشاغل در ایران شناخته نشده و اصطلاحا جانیفتاده‌اند.
ایران در زمینه ایجاد مشاغل خانگی چه جایگاهی در جهان دارد؟
کسب‌وکارهای خانگی به یکی از بخش‌های ضروری در فضای اقتصادی کشورهای پیشرفته تبدیل شده است. مشاغل خانگی از نظر اشتغال و نوآوری می‌توانند دگرگونی‌های مثبت بسیاری را در کشور ایجاد کنند. در حال حاضر 150کشور در حوزه ایجاد مشاغل خانگی فعالیت می‌کنند و چند کشور نیز در این زمینه بسیار موفق عمل کرده‌اند؛ کشورهایی مانند سوئیس، ایتالیا، تایوان، چین، استرالیا و آمریکا، تمرکز بیشتری بر حوزه ایجاد مشاغل خانگی دارند و قسمت بزرگی از بازار تولید و خدمات این کشورها را صاحبان مشاغل خانگی اداره می‌کنند.
در میان شرکت‌های معروف و مشهور ایرانی موجود، آیا نمونه‌ای را سراغ دارید که از یک کسب‌وکار کوچک خانگی، به یک تولید‌کننده بزرگ تبدیل شده باشد؟
بله، می‌شناسم؛ مثلا یکی‌دو برند معروف تولید‌کننده موادغذایی در ایران، ابتدا یک شغل خانگی محدود بودند که با پیگیری و پشتکار بنیانگذارانشان، بعدها به کارخانه‌های بزرگ تولیدی تبدیل شدند.
آیا قوانین موجود از توسعه کسب‌وکارهای خانگی در ایران حمایت می‌کنند؟
سال1389 بعد از اینکه قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، تصمیمات و سیاست‌های خوبی در زمینه حمایت و توسعه کسب‌وکارهای خانگی اتخاذ شد. هر سال وضعیت مشاغل خانگی در کشور به‌روز‌رسانی می‌شود. اگر از شغلی استقبال شود و امکان ایجاد آن به‌عنوان شغل خانگی وجود داشته باشد، به جدول 515شغل خانگی اضافه می‌شود.
طبق این قانون، مشاغل خانگی چگونه تعریف شده‌اند؟
مشاغل خانگی به مشاغلی گفته می‌شود که در منزل توسط اعضای درجه یک خانواده انجام شوند و محصول تولیدشده خارج از منزل و در سطح جامعه فروخته و عرضه شود.
شرط اول دریافت مجوز برای مشاغل خانگی چیست؟
اگر بخواهیم مجوز راه‌اندازی شغل خانگی را دریافت کنیم اول باید شرایط آن شغل خاص را بسنجیم؛ مثلا شغل خانگی نباید ایجاد‌کننده آلودگی‌های صوتی، شیمیایی و... باشد و لازم است متناسب با فضا و متراژ مکان ایجاد شغل باشد. شغل خانگی باید مستقل، تحت پوشش و پشتیبان باشد. مستقل یعنی اینکه فرد باید به‌صورت انفرادی کاری را راه‌اندازی کند و یکی از 515شغل خانگی را که در سامانه وزارت کار ثبت‌شده و امکان دریافت مجوز را دارد، انتخاب کند. تحت پوشش به این معنا که درخواست‌کننده مجوز باید یک شخص حقیقی یا حقوقی باشد و پشتیبان نیز یعنی اینکه ایجاد‌کننده شغل خانگی باید برای چند نفر از افراد خانواده ایجاد اشتغال کند و آنها را تحت پوشش
قرار دهد.
به‌لحاظ اداری چه روندی باید سپری شود؟
بعد از انتخاب شغل برای دریافت مجوز باید به درگاه ملی مجوزها، قسمت مشاغل خانگی مراجعه شود. در این سامانه براساس شغل انتخاب‌شده، مدارک موردنیاز به فرد مراجعه‌کننده اعلام می‌شود؛ زیرا هر شغل خانگی نیازمند مدارک خاص خودش است؛ بر همین اساس مدارک موردنظر باید تهیه و در سامانه بارگذاری شوند. بعد از شروع به‌کار دولت سیزدهم این امکان ایجاد شد تا افراد بتوانند مجوز شغل‌های خانگی ثبت‌محور را به‌صورت آنلاین دریافت کنند.
این مشاغل تقسیم‌بندی خاصی دارند؟
به 5گروه مختلف تقسیم می‌شوند که هر کدام زیرنظر یک دستگاه خاص اجرایی اداره می‌شود؛ دستگاه‌هایی مانند وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. این وزارتخانه‌ها برای افراد درخواست‌کننده مجوز صادر می‌کنند. با صدور مجوز برای این افراد، کسب‌وکار آنها دارای هــویـت شغلی می‌شود.


مزایای مشاغل خانگی
 
مشاغل خانگی مزایای زیادی دارند که مهم‌ترین آنها پاره‌وقت بودن، انعطاف‌پذیری، هزینه کمتر برای راه‌اندازی، مشارکت با اعضای خانواده و صرفه‌جویی در هزینه‌هاست. اگر فردی دارای شغل خانگی باشد، می‌تواند همزمان با کار کردن، در کنار فرزندان خردسال یا افراد سالمند خانواده که احتیاج به مراقبت دارند، حضور داشته باشد.

انتخاب شغل
اول باید استعداد، مهارت، علاقه و شرایط خاص آن زمان بازار درنظر گرفته شود؛ این چند اصل باید بیشتر از هر مسئله دیگری رعایت شود. باید درنظر داشته باشیم که این شغل را به‌عنوان شغل دوم و پاره‌وقت یا شغل اصلی می‌خواهیم راه‌اندازی کنیم و اینکه شغل انتخاب‌شده متناسب با فضای خانه باشد.

دریافت تسهیلات
بلافاصله بعد از شروع کار می‌توان برای دریافت وام اقدام کرد. تمام 515 شغل خانگی ثبت‌شده شامل دریافت وام بانکی هستند و هرکدام بسته به نیاز ممکن است رقم متفاوتی را دریافت کنند، اما در حال حاضر وام‌های مشاغل مستقل مبلغ 100میلیون تومان است و برای مشاغل پشتیبان این مبلغ به 300میلیون تومان نیز می‌رسد که با سود 4درصد به شاغلان پرداخت می‌شود.

سختی‌های همکاری با دستگاه‌های دولتی
اصلا نمی‌توان گفت که کار با دستگاه‌های دولتی  سخت یا سهل است؛ زیرا به مسائل مختلفی بستگی دارد؛ مثل دستگاه اجرایی مربوطه و شهر سکونت فرد درخواست‌کننده. بعضی از دستگاه‌های اجرایی در بعضی از استان‌ها بسیار خوب عمل کرده‌اند، اما در بعضی از استان‌های دیگر وضعیت اینگونه نبوده است. در بخش مجوز محورها برای ایجاد مشاغل خانگی کمی کار سخت است؛ زیرا با بهداشت و تغذیه مردم جامعه سر و کار دارد و صدور مجوز در این مشاغل با وسواس و شرایط خاص انجام می‌شود. در بخش مشاغل پشتیبان شرایط کمی راحت‌تر پیش می‌رود؛ زیرا هر کارگاه خانگی در این بخش ممکن است برای 5 تا 6نفر ایجاد اشتغال کند.

 در ایران کدام مشاغل خانگی فراگیرتر هستند؟
مشاغلی مانند صنایع تبدیلی و تکمیلی، عرضه سوغات‌های یک استان با بسته‌بندی خاص در استان‌های دیگر، کارهای تولیدی مثل خیاطی، تولید محتوا، تولید کلیپ و تبلیغات از فراگیرترین مشاغل خانگی به‌حساب می‌آیند؛ اینها مشاغلی‌اند که با سرمایه‌ای حدود 50 تا 200میلیون تومان قابل ایجاد هستند.

مشاغل خانگی چگونه می‌توانند کالای خود را تبلیغ کنند؟

 برای مشاغل خانگی با درآمدهای محدود، امکان تبلیغات گسترده وجود ندارد.سال1389 قانونی تصویب شد که شهرداری‌ها را موظف می‌کرد برای مشاغل خانگی بسترهای تبلیغاتی رایگان یا حداقل با هزینه‌های پایین ایجاد کند؛ کارهایی مانند ایجاد بازارچه‌های فصلی نیز از سوی شهرداری‌ها انجام شد که تأثیر خوبی بر ارائه محصولات تولید خانگی داشت.
البته مشاغل خانگی با شیوه‌های دیگر هم باید کالای خود را تبلیغ کنند؛ مثلا ایجاد گروه‌ یا کانال در فضای مجازی، حتی برای 100 تا 200 مخاطبی که در تلفن همراه تولیدکننده وجود دارد. برای جذب مشتری بیشتر و تبلیغ، باید تمایز ایجاد شود؛ مثلا با قیمت، کیفیت محصولات یا تخفیف‌های خاص فصلی برای مخاطبان ایجاد جذابیت کند.