گلاب‌ ناب برای عتبات‌

راحله عبدالحسینی-روزنامه نگار

عطر گل محمدی با نام قمصر کاشان پیوند دیرینه دارد، اما این بار قرار است داستان عطر گل محمدی را از باغ دولت‌آباد یزد بشنویم؛ آن هم در جریان احیای یک سنت موقوفه که حدود 2قرن از فراموشی آن می‌گذرد. گلاب حاصل از مراسم گلاب‌‌گیری طبق این سنت برای حرم رضوی و دیگر عتبات عالیات فرستاده می‌شود. پنج‌شنبه و جمعه این هفته باغ دولت‌آباد یزد میزبان گردشگران در آیین گلاب‌گیری است.‌

رویش دوباره گل‌های محمدی

باغ زیبای دولت‌آباد یزد را 320 سال پیش محمدتقی خان بافقی، حاکم شهر یزد ساخت. معماری دلربای این باغ ایرانی و بادگیر خشتی‌اش که بلندترین بادگیر خشتی جهان است، بماند برای فرصتی دیگر.
در گونه‌های گیاهی این باغ مزرعه کشت گل محمدی هم رواج داشته و در وقف‌نامه باغ آمده که گلاب حاصل از این مزرعه برای عتبات عالیات فرستاده شود، اما این رسم کمی بیش از یک قرن دوام آورد و بعد از آن دیگر نه از مزرعه گل محمدی در باغ خبری بود و نه از گلاب. مدیر پایگاه میراث جهانی باغ دولت‌آباد به همشهری می‌گوید: «باغ دولت‌آباد وقف عام و چهارده معصوم(ع) است و سنت وقف همیشه رعایت می‌شده تا اینکه بعد از دوران حکومت 52ساله محمدتقی‌خان، فرزندان او حکومت یزد را در دست می‌گیرند و به‌دلیل رسیدگی نکردن به باغ در طول سال‌ها مزرعه کشت گل محمدی طراوت خود را از دست می‌دهد و در عهد قاجار به‌صورت کلی به مخروبه  تبدیل می‌شود.»

جاذبه گردشگری یک رسم کهن

تغییر اقلیم شهر یزد در ‌ سال‌های طولانی که از آخرین کشت گل محمدی می‌گذرد، این نگرانی را به همراه داشت که شاید گل محمدی در یزد به بار ننشیند.
علومی در این‌باره می‌گوید: «از بذر اصلاح‌شده استفاده کردیم و خوشبختانه شاهد گل‌دهی خوب مزرعه هستیم. بعد از این همه سال نخستین بار است که در شهر یزد گل محمدی پرورش داده شده است. البته در روستاهای اطراف یزد شاهد پرورش گل محمدی بودیم ولی در شهر یزد، نه!» اینطور که علومی می‌گوید قرار است سال آینده نیز 2هزار مترمربع به این مزرعه گل محمدی در باغ دولت‌آباد اضافه شود.
افزایش سطح زیرکشت گل محمدی در باغ دولت‌آباد و احیای آیین کهن گلاب‌گیری می‌تواند به یکی از جاذبه‌های گردشگری یزد تبدیل شود؛ شهری که به‌نظر می‌رسد با گلاب‌گیری نسبتی ندارد.
حضور گردشگران در مراسم گلاب‌گیری پنج‌شنبه و جمعه در باغ دولت‌آباد رایگان است. همچنین نمایشگاهی نیز در حاشیه این مراسم شامل صنایع‌دستی و گلاب‌گیری و انواع عرقیات برپاست.

مکث
درباره باغ دولت‌آباد

باغ دولت‌آباد 4منار از باغ‌های قدیمی یزد است که در سال1346 در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت و یکی از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو هم محسوب می‌شود. باغ دولت‌آباد یزد اواخر دوره افشاریه و از سوی محمدتقی خان بافقی معروف به خان بزرگ ساخته شد. ماجرا از آن قرار بود که تقی خان ابتدا قناتی به طول ۶۵کیلومتر ساخت و آب را از مهریز به یزد و محل کنونی باغ دولت‌آباد رساند و سپس مجموعه حکومتی (دارالحکومه) خود را بنا کرد.‌آنچه این باغ را در میان باغ‌های ایرانی شاخص می‌کند، بادگیر مرتفع آن است که با بیش از 8.33متر بلندترین بادگیر جهان شناخته‌ شده‌ است. از دیگر خصوصیات این بادگیر،هشت‌ضلعی بودن آن‌ است که باعث می‌شود باد در هر جهت بوزد و به‌راحتی و به‌سرعت به قسمت زیرین هدایت شود. از سوی دیگر زیر این بادگیر حوضی قرار دارد  که با وزیدن باد به سطح آب حوض، هوای خنکی داخل بنا ایجاد می‌شود.

مجید علومی-مدیر پایگاه میراث جهانی باغ دولت‌آباد : در دهه 60 مرمت باغ دولت‌آباد از سر گرفته شد و سال گذشته برای احیای سنت موقوفه گلاب‌گیری کشت گل ‌محمدی در 700مترمربع انجام شده و حالا شاهد به بار نشستن گل‌های معطر هستیم.