حذف مزاحمان از پیاده روهای شهر

فرخنده رفائی-روزنامه‌نگار

پياده‌روهاي تهران سال‌هاي طولاني است كه اوضاع خوبي ندارند، از يك طرف موتوري‌هايي كه دائم در پياده‌روها رژه مي‌روند و پشت سر عابر بوق مي‌زنند، از طرف ديگر مغازه‌هايي كه پياده‌رو‌ها را ويترين خود كرده‌اند، از طرف ديگر رستوران‌هايي كه در محل عابر پياده، ميز و صندلي چيده‌اند و از مشتريان خود در آنجا پذيرايي مي‌كنند. ساختمان‌هاي در حال ساخت هم كه پياده‌روها را بسته‌اند و دستفروشان هم كه كلا اين مسير را غرق كرده اند. داستان خودروها و موتورهايي كه در پياده‌روهاي شهر پارك مي‌كنند، هم بماند.
در اين ميان شهرداري مناطق دائم در حال پاكسازي پياده روها از اين موانع هستند اما عدم‌همكاري شهروندان و كسبه در اين زمينه كار را سخت كرده است، با اين حال اين معابر تا حد زیادی پاكسازي و مرمت مي‌شوند كه نمونه آخر آن 277‌كيلومتر مناسب سازی در سال‌1403 است.
همه این مجموعه عوامل، دائم پای عابر را به خیابان یا بزرگراه‌های پر تردد می‌کشاند و همین است که طبق روایت پلیس راهنمایی و رانندگی نخستین کشته‌شدگان و مصدومان حوادث رانندگی، عابران پیاده هستند.
امروز با وجود توسعه مطلوبی که به لحاظ احداث معابر اصلی و بزرگراهی در تهران ایجاد شده، همچنان در حوزه پیاده‌روسازی برای معابر فرعی و همچنین پاکسازی پیاده‌روهای معابر اصلی از موانع گوناگونی که در بالا گفتیم، شاهد ضعف‌های عمده‌ای در پایتخت هستیم که عابران پیاده را آزار می‌دهد.

نبود پیاده‌رو در محورهای فرعی
مشکل نبود پیاده‌رو فقط مخصوص معابر اصلی یا منطقه خاصی نیست، گاهی کوچه‌های فرعی بدون پیاده‌رو ساخته شده یا اگر پیاده‌رو هم دارند تبدیل به پارکینگ خودروها شده‌اند. زن جوانی که ساکن یکی از کوچه‌های فرعی منطقه یک تهران است، با گلایه از نبود پیاده‌رو در بسیاری از کوچه‌های فرعی این منطقه می‌گوید: «کوچه ما به‌دلیل وجود ساختمان چند شرکت و اداره مهم دولتی و خصوصی در آن، یکی از کوچه‌های پرتردد از لحاظ عبور خودرو است اما با این حال به‌دلیل عرض کم، پیاده‌رویی در آن ساخته نشده است». او ادامه می‌دهد: «به محض اینکه پایمان را از درِ خانه بیرون می‌گذاریم انگار وارد خیابان اصلی شده‌ایم و هر لحظه باید بترسیم که ماشینی به ما نزند. این مشکل در روزهای بارانی و برفی به‌دلیل شیب کوچه بسیار شدیدتر است و ایمنی ما عابران پیاده را به‌طور جدی تهدید می‌کند.»

دشواری عابران پیاده سالمند، معلول و مادران جوان
پله‌ای بودن برخی پیاده‌روها، از مشکلاتی است که می‌توان آن را مبتلابه تمام پیاده‌روهای خیابان‌های اصلی و فرعی تهران دانست. این پیاده‌روهای غیرمسطح به‌دلیل پستی و بلندی‌های‌ زیاد برای عبور افراد سالخورده، نابینا، افراد کم‌توانی که با ویلچر تردد می‌کنند و همینطور مادرانی که کالسکه کودکشان را حمل می‌کنند، مناسب نیستند و آنها به ناچار، خیابان را برای عبور انتخاب می‌کنند. در یکی از محله‌های منطقه 5، زن سالخورده‌ای که با عصا در حال عبور از کنار خیابان است، می‌گوید: «پیاده‌روهای این خیابان پستی و بلندی زیادی دارد و من به‌دلیل زانودرد ناچارم از کنار خیابان عبور کنم، وقتی هم می‌آیم کنار خیابان دائم می‌ترسم که ماشین به من بزند؛ مثل پاییز پارسال که تصادف کردم و وضعیت پا و کمرم بدتر از قبل شد.» اشغال کل یا بخشی از پیاده‌روها با مصالح ساختمانی، موتورهای پیک رستوران‌ها، وسایل اضافی مغازه‌ها ازجمله استندهای چیپس و پفک و چرخ‌های فروش سبزی و... را هم باید به این مشکل اضافه کرد که باعث می‌شود عابران پیاده به خیابان رانده شوند.

پیاده‌روهای اشغال شده
پیاده‌روهای میادین و چهارراه‌های اصلی تهران جزو پیاده‌روهای عریض و اصولی پایتخت هستند که برای عبور و مرور همه افراد مناسب‌سازی شده‌اند اما این پیاده‌روها هم در برخی نقاط پرتردد، با یک مشکل بسیار بزرگ مواجهند؛ سد معبر! چهارراه ولیعصر(عج)، میدان‌ هفتم‌تیر، فلکه دوم صادقیه و... نقاط شلوغ و پرترددی هستند که تمام یا بخشی از پیاده‌روهایشان در بیشتر ساعات روز توسط دستفروشان تصرف شده و مردم به سختی از آن عبور می‌کنند. شهرداری در سال‌های اخیر تلاش زیادی برای ساماندهی دستفروشان و انتقال آنها به بازارچه‌های موقت داشته اما با مقاومت از سوی اشغالگران پیاده‌روها مواجه شده است؛ پیاده‌روهایی که سال‌هاست به مغازه‌های شبانه‌روزی تبدیل شده‌اند.

تاخت و تاز موتوری‌ها
چالش دیگری که در سال‌های اخیر به‌ویژه با گسترش سرویس‌دهی آنلاین مراکز تهیه غذا، شدت گرفته تاخت و تاز پیک‌های موتوری است. رانندگانی اغلب کم‌سن و سال، عمدتا بی‌احتیاط و اکثرا ناآشنا با قوانین راهنمایی و رانندگی که بسیاری از آنها نه‌تنها در خیابان‌ها رفت‌وآمدی ایمن و مبتنی بر قوانین ندارند بلکه با هدف رساندن سریع محموله به مقصد، به راحتی به پیاده‌روها هم وارد می‌شوند و امنیت عابران پیاده را با تهدید مواجه می‌کنند. البته این به‌معنای آن نیست که دیگر موتورسواران عبور و مرور ایمن‌تری در شهر دارند، کما اینکه گزارش‌های پلیس راهور حاکی از آمار بالای مرگ‌ومیر عابران پیاده در برخورد با موتورسواران است اما براساس مشاهدات میدانی ورود پیک‌های موتوری به پیاده‌روها بیش از دیگر موتوری‌هاست و این امر با توجه به جعبه‌های بزرگی که این موتورسواران بر ترک موتورسیکلت خود حمل می‌کنند، خطرات بیشتری برای عابران پیاده ایجاد می‌کند.

مکث
مناسب‌سازی‌ بیش از ۲۰۰ کیلومتر پیاده‌رو

سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران: مدیریت شهری در بحث پیاده‌روها روی 2‌موضوع تمرکز دارد؛ نخستین موضوع این است که پیاده‌روهای شهر از وضعیت موجود که برخی آسفالت و برخی موزائیک هستند، خارج شوند و در تمام سطح شهر به‌صورت متحدالشکل درآیند. دومین موضوع مناسب‌سازی‌ پیاده‌روهاست؛ به این معنا که افراد دارای معلولیت‌های مختلف بتوانند بدون مشکل در پیاده‌روهای شهر تردد کنند. در این زمینه پیاده‌روهای تهران با استفاده از موزائیک‌های بساوایی باید به شکلی مناسب‌سازی شوند که نابینایان و شهروندان دارای معلولیت که از ویلچر استفاده می‌کنند هم بتوانند به راحتی از پیاده‌روها استفاده کنند.  برای تحقق این امر، بودجه‌ای تحت عنوان «بودجه مناسب‌سازی پیاده‌روها» داریم که به‌منظور تحقق اصول فنی- مهندسی در بحث پیاده‌روها پیش‌بینی شده است. این بودجه در سطح تک‌تک مناطق شهرداری وجود داشته و سال گذشته هم آن را مصوب کردیم. با استفاده از این بودجه سال گذشته بیش از ۲۰۰ کیلومتر از پیاده‌روهای شهری مناسب‌سازی‌ شد. هر یک از مناطق ۲۲گانه تهران بودجه مناسب‌سازی خاص خود را دارد که براساس اعلام نیاز مناطق در زمان تصویب بودجه، پیش‌بینی شده است. اما درخصوص مشکل سدمعبر که در پیاده‌روهای نواحی مرکزی شهر وجود دارد، ستاد ساماندهی مشاغل اقداماتی انجام داده و در مناطق نیز بسته به اعتراض مردم و گزارش‌هایی که از سوی شهروندان به سامانه ۱۳۷ اعلام می‌شود، رسیدگی خواهد شد.

مکث
تهران را برای عابران پیاده امن می‌کنیم

حمیدرضا صارمی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران: یکی از مشکلاتی که در شهر تهران وجود دارد این است که به جای اینکه انسان‌ها وجه غالب را در اختیار داشته باشند و شهر حالت پیاده‌محور داشته باشد، برعکس با غلبه ماشین بر انسان در این شهر مواجه هستیم. به همین‌خاطر همه اقداماتی که تاکنون در تهران انجام شده، نتوانسته وجه غالب خودرو را کاهش دهد. طی ابلاغی که شهردار تهران داشتند، ما درصدد هستیم برنامه‌ها را در این حوزه به سمتی ببریم که محورهای شهری، نه براساس تجربه شکست‌خورده حذف سواره‌رو و ایجاد پیاده‌رو بلکه مبتنی بر غلبه پیاده بر سواره در معابر ساماندهی شوند.

علت وجود موانع آهنی در پیاده‌روها
شهرداری تهران در معابری که دارای پیاده‌رو هستند، بحث مناسب‌سازی آن را برای اقشار مختلف جامعه مثل معلولان، سالمندان، کودکان و زنان باردار با اقدامات مؤثری طی 3-2‌سال گذشته دنبال کرده که آمار دقیق آن موجود است. سیاست راهبردی ما ازسال 1403به بعد این است که براساس مصوبات شورای‌عالی شهرسازی و همچنین شورای اسلامی شهر تهران، به این سمت برویم که محورهای حرکت پیاده را در بحث‌های زیباسازی، استحکام و جمع‌آوری موانع مناسب‌تر کنیم. در حال حاضر مدیریت شهری در تهران به‌دلیل حرکت ناوگان موتوری به سمت محورهای پیاده‌، ناچار شده از موانعی برای جلوگیری از این امر استفاده کند. اگر این مشکل توسط پلیس راهور و با استفاده از امکاناتی مثل دوربین و فیلم حل شود، قاعدتا شهرداری این موانع را برمی‌دارد اما در کوتاه‌مدت ناچاریم برای جلوگیری از حرکت غیرپیاده‌ها از این موانع استفاده کنیم.  اما درخصوص معابر زیر 12متر شامل خیابان‌ها و کوچه‌های 6متری، 8متری و 10متری که به‌دلیل عرض کم معبر عمدتا امکان ساخت پیاده‌رو وجود ندارد، فرض بر این است که این معابر نباید محل تردد خودرو باشند و ماشین فقط برای رفتن به پارکینگ به این معابر وارد شود. اما متأسفانه امروز این کوچه‌ها به گذر خودرویی تبدیل شده‌اند. در این کوچه‌ها به‌دلیل اینکه اغلب دوطرفه هستند اگر پیاده‌رو ایجاد کنیم ساکنان کوچه برای ورود و خروج از پارکینگ‌ها به مضیقه می‌افتند. با این حال ما در زمینه کاهش تردد سواره‌ها در شهر به افق بالاتری نگاه می‌کنیم. در بسیاری از کلانشهرهای دنیا حرکت خودرو مالیات دارد؛ به‌عنوان مثال در یکی از شهرهای هلند به ازای هر کیلومتر حرکت خودرو به‌ویژه در محدوده‌های شلوغ شهر، 2یورو مالیات دریافت می‌شود.  
در این زمینه ما هنوز موفقیت لازم را کسب نکرده‌ایم به این معنا که سفر غالب مردم با خودروی شخصی است. این باعث می‌شود که برنامه‌ریزی‌های ما تابعی از غلبه‌ خودرو در سفرهای شهری باشد و هر طرحی در این زمینه پیاده‌سازی می‌کنیم، موفقیت لازم را کسب نمی‌کند. استراتژی ما این است که با استفاده از برنامه‌ریزی کاربری زمین به‌طور کامل به سمتی حرکت کنیم که مردم در سفرهای شهری از خودرو استفاده نکنند. باید تلاش کنیم در مکان‌یابی مدارس و... اقداماتی انجام شود که طی یکی دو سال آینده حرکت سواره‌ها را در شهر کاهش دهیم و حرکت پیاده‌ها افزایش یابد.