منابع مالی و املاک معارض 2مانع اصلی توسعه مترو

پرویز ظهراب‌زاده؛ معاون فنی- مهندسی متروی تهران

سال‌هاست که متروی تهران در حال ساخت و بهره‌برداری است و این روز‌ها پروژه ساخت خط8 مترو نیز شروع شده است. طبیعتا بعد از چند دهه کار انتظار می‌رود که مهارت‌ها و تجربه‌هایی برای مجریان ساخت مترو ایجاد شده باشد و آنها بتوانند با استفاده از همین تجربیات موانع را پشت سر بگذارند و پروژه‌ها را به موقع تحویل شهروندان بدهند.
2دلیل اصلی اینکه برخی از پروژه‌های ساخت مترو در سال‌های گذشته مطابق زمانبندی مصوب و تعریف شده پیش نمی‌رفت این بود که اولا منابع مالی مورد نیاز تامین نمی‌شد و دوما املاکی در مسیر وجود داشت که تملک نشده بود. این پروژه‌ها اصطلاحا سنواتی نامیده می‌شدند. طبیعتا برای هرکدام از خطوط جدید اگر این دومشکل مدنظر قرار گیرد و راهکار لازم پیدا شود، می‌توان پروژه را به موقع تمام کرد. اگر این دو مشکل کاملا برطرف شده باشد هیچ دلیلی وجود ندارد که پروژه طبق زمانبندی جلو نرود.
برای خطوط 8، 9 و 11 مدلی از قرارداد را داریم که قبلا اتفاق نیفتاده بود. نمونه این مدل در خط8 به‌کار گرفته شده است و خطوط دیگری هم در آینده از این روش بهره‌مند می‌شوند. در روش جدید 2شرکت ایرانی و چینی برای ساخت مترو با هم همکاری می‌کنند اما مسئولیت ساخت به شکلی تقسیم نشده است که اگر یک طرف از انجام تعهد خودداری کرد و اموری که به‌عهده دارد را انجام نداد، پروژه متوقف شود.
در این روش که مشارکت تضامنی نامیده می‌شود، اگر یک طرف از انجام کار سرباز بزند، طرف دیگر متعهد است که کار او را هم انجام دهد. الان هر کدام از شرکت‌های ایرانی یا چینی نسبت به پروژه خط8 تعهد 100درصدی دارند. این دو شرکت باهم قرارداد‌هایی امضا کرده و به شهرداری ارائه کرده‌اند که کار یکدیگر را تضمین می‌‌کنند. هزینه ساخت خط9 از محل آورده‌های طرف ایرانی و همینطور خط اعتباری که بین ایران و چین وجود دارد
تامین می‌شود.
یک نکته دیگر هم در این زمینه وجود دارد. در شیوه‌‌ای که شهرداری تهران اتخاذ کرده، سود پیمانکاران در کوتاه کردن زمان ساخت است و اگر می‌خواهند هزینه کمتری صرف کنند، نباید اجازه دهند که پروژه طول بکشد.
از سوی دیگر باید دانست همانطور که بزرگراه‌ها، تقاطع‌ها و دیگر پروژه‌های شهرداری با مشکل املاک معارض روبه‌رو است، مترو هم چنین موانعی را پیش رو دارد؛ حتی با وجود اینکه تاسیسات آن زیر زمین قرار می‌گیرد. زمین‌هایی که در تملک اشخاص یا ارگان‌‌هاست، بیش از همه مانع اجرا به موقع پروژه‌ها می‌شود. درباره املاک ارگان‌ها باید گفت که به‌دلیل پیچیدگی‌‌های قانونی، تملک به‌موقع انجام نمی‌گیرد و همین هم باعث می‌شود که قسمتی از پروژه اجرا نشود یا به موقع در اختیار شهروندان قرار نگیرد. تجربه این اتفاقات در سال‌های قبل باعث شد که شهرداری تهران راهکاری برای رفع موانع درنظر بگیرد. در پروژه‌های جدید از شرکت‌های کارگزاری که در زمینه آزاد‌سازی‌ املاک فعال هستند استفاده می‌کنیم.
این شرکت‌ها فعالیت خود را قبل از اینکه پروژه مترو به نقطه مورد نظر برسد آغاز می‌کنند و روند طولانی مذاکره را در پیش می‌گیرند. در نتیجه وقتی پروژه مترو به این نقاط می‌رسد، موضوع تملک و گفت‌وگو‌ها پیرامون آن به پایان رسیده و مانعی برای تجهیز کارگاه و عملیات عمرانی وجود ندارد. این شرکت‌ها به پیچ و خم‌های قانونی و قراردادی مسلط هستند و فعالیت آنها نیز قانونی و تأیید شده است.