نجات کشاورزی استان با اصلاح الگوی کشت

سارا گلابگیریان| یزد - خبرنگار:

خشکسالی بخش کشاورزی استان را با چالش جدی مواجه کرده است اما از سویی برخی انتقادات به بخش کشاورزی استان وارد است از جمله اینکه باید به اصلاح الگوی کشت و افزایش بهره وری آب اقدام شود؛ پیشنهادی درست که قطعا اجرای آن زمان بر خواهد بود اما در نهایت در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی بسیار کارساز است.
جهاد کشاورزی استان برای مدیریت آب در بخش کشاورزی، برنامه عملیاتی «مدیریت حاد و بحرانی خشکسالی و کمبود آب» تدوین کرده و اهدافی در این برنامه تعیین شده که قطعا در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش بهره وری آب موثر است.


برنامه‌های مدیریت مصرف و ارتقای بهره وری 

مدیر کل جهاد کشاورزی استان می‌گوید: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های بلند مدت سازمان برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی برنامه مدیریت مصرف و ارتقای بهره وری است که در این برنامه افزایش بازدهی آبیاری به 57 درصد در سال 1400 به عنوان چشم انداز هدف گذاری شده است.«سیدجمال سجادی‌پور» ادامه می‌دهد: در حال حاضر سالانه 986 میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی استان مصرف می‌شود که در پایان برنامه باید به 560 میلیون مترمکعب کاهش یابد، به این ترتیب که باید 44 درصد آب مصرفی بخش کشاورزی تقلیل پیدا کند.

وی تاکید کرد: برای تحقق این برنامه اهدافی از جمله بهبود کارایی مصرف آب از منابع موجود، افزایش عملکرد در واحد سطح، حذف محصولات پرآبخواه و جایگزینی محصولات کم آبخواه و دارای مزیت و کاهش اثرات خشکسالی در نظر گرفته شده است.
وی می‌افزاید: براساس این طرح باید 426 میلیون مترمکعب صرفه جویی در آب بخش کشاورزی استان تا افق طرح یعنی سال 1400 اتفاق بیفتد که  239 میلیون مترمکعب آن با اصلاح الگوی کشت و 156 میلیون مترمکعب با اجرای پروژه‌های آبی- خاکی از جمله اجرای آبیاری تحت فشار پیش بینی شده است.

سجادی پور درباره برنامه‌های این طرح برای اصلاح الگوی کشت می‌گوید: در این برنامه در بخش اصلاح الگوی کشت پیش بینی شده است 17 هزار هکتار از محصولات زراعی پرآبخواه جای خود را به محصولات کم آبخواه بدهند.
به گفته وی، به این ترتیب کشت محصولات پرآبخواه نظیر یونجه، ذرت، شلغم، چغندر، سبزی و صیفی، خربزه و هندوانه متوقف شده و گیاهان کم آبخواه از جمله گیاهان دارویی مانند زیره سبز و زعفران کشت خواهند شد.
وی با بیان اینکه عمده محصولات کشاورزی استان درشهرستان‌های خاتم  و ابرکوه تولید می‌شود ، ادامه می‌دهد: برنامه اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی و باغی استان با هدف بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی و کاهش سطح کشت محصولات پرآبخواه و جایگزینی محصولات کم آبخواهِ دارای مزیت تهیه شده است.

مدیر کل جهاد کشاورزی استان می‌گوید: سطح زیر کشت محصولات کشاورزی استان 116 هزار هکتار شامل 30 درصد محصولات زراعی و 70 درصد محصولات باغی است. 
این مسئول می‌افزاید: با اجرای این طرح سطح کشت محصولات پرآبخواه زراعی و باغی به ترتیب به میزان 17هزار و 224 هکتار و 6 هزار و 554 هکتار کاهش خواهد یافت و به جای آن 14هزار و 530 هکتار محصولات کم آبخواه زراعی و باغی متناسب با شرایط اقلیمی‌استان جایگزین خواهد شد.

وی اضافه می‌کند: به این ترتیب تا پایان برنامه، 12 هزار و 221 هکتار از سطوح زراعی استان حذف می شود و این سطح به 26 هزار و 200 هکتار کاهش خواهد یافت. سطح باغ‌ها نیز با اجرای این طرح به 81 هزار و 232 هکتار خواهد رسید که متناسب با میزان آب در اختیار استان خواهد بود.مدیر کل جهاد کشاورزی استان یکی از آثار و نتایج اجرای طرح را افزایش بازدهی آبیاری به میزان 15 درصد عنوان می‌کند و می گوید: به این ترتیب بازدهی آبیاری از سال 1400به 57 درصد خواهد رسید. وی ادامه می‌دهد: میزان آب صرفه جویی شده ناشی از اجرای طرح، 426 میلیون مترمکعب خواهد بود به طوری که میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی از 968 میلیون مترمکعب در سال 95 به 560 میلیون مترمکعب در سال 1400 تقلیل می یابد و به سطح قابل برنامه ریزی می‌رسد.


وضعیت آب مصرفی بخش کشاورزی استان

مدیر کل جهاد کشاورزی استان می‌گوید: در مجموع آب مورد نیاز بخش کشاورزی استان در افق 1400 معادل 761 میلیون مترمکعب در سال است که این بخش با احتساب میزان آب در اختیار استان با تنشی معادل 36 درصد مواجه خواهد شد.
وی می‌افزاید: 80 درصد از میزان آب مصرفی بخش کشاورزی از چاه‌های عمیق ونیمه عمیق و 20 درصد از طریق قنوات و چشمه‌سارها تامین می‌شود و کیفیت آب مورد استفاده بسیار پایین است به طوری که بیش از 84 درصد از آب مصرفی بخش کشاورزی دارای ای سی بالاتر از 3 هزار میکروموس است.
سجادی پور با بیان اینکه بیشتر آب بخش کشاورزی دارای کیفیت بسیار پایین است و برای آشامیدن و سایر مصارف قابل استفاده نیست، تاکید می‌کند: بررسی تغییرات آبِ در اختیار بخش کشاورزی نشان می‌دهد که طی 12 سال اخیر این میزان از 1498 میلیون مترمکعب به 918 میلیون مترمکعب کاهش یافته است. 


اثرات سوء خشکسالی بر کشاورزی استان

مدیر کل جهاد کشاورزی استان می‌گوید: گزارش‌ها و شواهد موجود از عمق شدید فاجعه در بخش آب های زیرزمینی استان حکایت دارد به طوری نزدیک به 70 درصد از قنات‌های استان با فوت یا کاهش شدید آبدهی مواجه شده اند.
وی ادامه می‌دهد: این کاهش در مناطق کوهستانی به دلیل هوابین بودن استمرار بیشتری داشته به طوری که در بیشتر سال‌ها برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم آبرسانی به صورت سیار صورت گرفته است و تنها در بازه زمانی 16 سال اخیر، بیش از 450 قنات استان به طور کامل خشک شده است.
سجادی پور می‌افزاید: بیش از 5 هزار هکتار از باغ‌های استان به طور کامل خشکیده است و افت سالانه 50 هزار تنی در تولید محصولات باغی و 100 هزار تنی در محصولات زراعی از دیگر پیامدهای این حادثه ناگوار است. کاهش آب سفره‌های زیرزمینی نیز زمینه ساز افت شدید کمی‌ و کیفی آب‌های استحصالی شده است.