توسعه سنندج با برنامه‌ای مدون

زنور مکرونی|  کارشناس عمران شهری:
 
اسناد تاریخی ساختار 300ساله شهر سنندج را نشان می‌دهدکه در دو فاصلۀ زمانی، شهر از جنوب کنونی و سمت کوه توس‌نوذر به مرکز کنونی جابه‌‎جا شده و استقرار یافته است. سنندج با قدمت تاریخی زیاد هنوز در ساختاری نیمه‌مدرن و سنتی سرگردان است. هنوز ارکان نگهداری و ساخت شهر مانند یک روستا- شهر بزرگ عمل می‌کند، نهادهای مدرن شهری در آن ایجاد نشده است و در مناطق کُردنشین نقش یک کلان‌شهر را ندارد. به‌دلایلی سنندج با وجود داشتن تاریخ طولانی، اکنون از نظر توسعه شهری چندان پیشرفته نیست. در 100 تا 200 سال پیش، این شهر کانون تحولات همه‌جانبه‌ای بود و اکنون این نقش و کارکرد را از دست داده است. باید مشکلات کنونی سنندج را شناخت تا بتوان بار دیگر نقش تاریخی شهری را که به «سنه‌دژ» معروف است، برگرداند. از سنندج و از معماری آن می‌توان دریافت که معماری خاص و با هویت کُردی و هویت فرهنگی آن در این شهر قابل مشاهده است. براساس اسناد و مدارک معتبر این اعتقاد وجود دارد که سنندج کانون مدنیت و شهرنشینی کُردستان بوده است. در دوره تحول صنعتی و فرهنگی در جهان اما از کاروان و حرکت توسعه شهری عقب‌ مانده است. هنوز شهر بزرگ نشده است و با وجود سابقه تاریخی باید جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر داشته باشد، اما اکنون جمعیتی نزدیک به 500 هزار نفر را در خود جای داده است. هر چند فقط وجود جمعیت زیاد به معنای توسعه شهری نیست. یکی از عوامل توسعه روابط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و افزایش فرهنگ شهرنشینی، جمعیت زیاد شهرهاست.

نکتۀ دیگر این است که سنندج با وجود هویت فرهنگی و معماری کُردی در دوره تحولات شهرنشینی، معماری و شهرسازی بدون نظریه و تئوری علمی رشد یافته و معماری سنتی با عناصر مدرن آمیخته‌ نشده است. محله‌های قدیمی شهر مانند قطارچیان، قلعه‎چارلان و چهارباغ در دوره‌ تحول شهرنشینی باید با حفظ هویت معماری بازسازی و نوسازی می‌شدند و در شهرک‌های دیگر هم معماری کردی نمود می‌یافت. بازار در هر شهر کانون رشد و پیشرفت اقتصادی است. سنه‌دژ در قدیم یک شبکۀ منسجم بازار، قلعه و اداره‌های حکومتی و بخش تولیدی داشت. اما اکنون پاساژها قارچ‌گونه رشد یافته‌اند و رشد شهرسازی هم در مناطقی است که هزینه واحد ساخت بالاست و توجه بسیار کمی به بازار در شهرک‌ها شده است. همچنین تمرکز و ترافیک سنگینی در مرکز شهر ایجاد شده است. تلفیق بازارهای سنتی و مدرن باید در شهر سنندج توسعه یابد. به طور‌کلی برای توسعه شهرنشینی و پیوند سابقه تاریخی شهر سنندج با دوره جدید، باید برنامه‌ای مدون، جامع و با تحقیق علمی وجود داشته باشد تا سنندج مانند گذشته کانون تحولات اقتصادی،  سیاسی و فرهنگی باشد.

سنندج مانند همه شهرها و اجتماعات جهان مشکلات و تنگناهایی دارد و باید با اندیشه‌ای علمی و تفکری سیستمی برای رفع مشکلات آن کوشید. مشکل مهم در هر جامعه، موانع فکری و فرهنگی برای تحولات و تغییر برای بهبود و پیشرفت است. اگر با مرزهای فکری گسترده اندیشه کنیم، مشکل را تشخیص می‌دهیم و راه‌حل خاص آن را می‌یابیم.