جایی برای آقایان نیست

راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار

نزدیک ظهر است که یکی‌یکی از راه می‌رسند و بساط خود را پهن می‌کنند. در چشم به‌هم‌زدنی زمین پر می‌شود از زنبیل، کلاه، زیرانداز، سبد، گلدان و هر وسیله دیگری که با حصیر بافته شده باشد. کسب‌وکار بانوان از جوان تا موسپیدکرده تا نزدیکی‌های غروب ادامه دارد. اینجا شنبه‌بازار خمام است که از قدیم‌الایام برپا بوده، اما چند‌سالی است شکل و شمایلی کاملا متفاوت پیدا کرده و به محلی برای فروش صنایع‌دستی حصیری با حضور بانوان تبدیل شده؛ یک بازار کاملا زنانه که به‌دست بانوان تولیدکننده و کارآفرین می‌چرخد.

مخاطبانی از سراسر ایران
بانوان جوان معمولا با بچه‌های قد و نیم‌قد خود به بازار آمده‌اند. دختربچه‌ها سبدها را یک طرف می‌چینند و کلاه‌ها را یک طرف دیگر تا کمک مادر کرده باشند. سر و کله مشتری‌ها هم به‌زودی پیدا می‌شود. شهناز فرزانه که از یک سال پیش به جمع فروشندگان این بازار پیوسته، به همشهری می‌گوید: «از لاهیجان تا تهران مشتری داریم. بعضی‌ها فقط برای خرید از شنبه‌بازار، راهی خمام می‌شوند. بعضی گلدان و سینی را از ما می‌خرند و با چسب حرارتی به آن تزئیناتی اضافه می‌کنند و در شهر خودشان می‌فروشند.»  فرزانه ادامه می‌دهد: «دلخوشم که هنرم در این بازار دیده می‌شود.» شنبه‌بازار خمام نه‌تنها یک نمایشگاه صنایع‌دستی بلکه یک کارگاه پویا هم هست. بانوان در فاصله بین سر و کله‌زدن با مشتری، به بافتن حصیرها مشغولند. یکی زنبیل نیمه‌تمام را دست گرفته و دیگری مشغول دور‌دوزی ســفره حصیری است.



خلاقیت در تولید
شکل‌گیری شنبه‌بازار حصیربافی خمام به سال‌های دور برمی‌گردد. مهسا صبوری فشتکی، یکی دیگر از بانوانی که به شنبه‌بازار خمام آمده به همشهری می‌گوید: «پدربزرگم تعریف می‌کرد که قدیم‌ها بازار‌روز خمام یکشنبه‌ها دایر بود و مردان روستاهای اطراف برای اینکه پولی برای خرید داشته باشند، شنبه‌شب‌ها دستبافته‌های حصیری را برای فروش می‌آوردند و بازار تا نزدیکی‌های صبح برپا بود؛ بازاری که اصلا خانم‌ها به آن رفت‌وآمد نداشتند، اما دستبــافته‌های حصــیری‌شان فروخـته می‌شد. مردان با پولـی که از فـروش حصـیرها کسب کـرده ‌‌بودند با روشن‌شدن هوا به یکشنبه‌بازار می‌رفتند و برای خانه خرید می‌کردند. کم‌کم در طول سال‌ها بانوان هم برای فروش دستبافته‌ها‌ علاقه‌مند شدند و ساعت شنبه‌بازار به روز کشیده‌شد.»  حالا مردان همچنان در این بازار حضور دارند، اما از بین 100فروشنده بازار، تعدادشان از انگشتان یک دست بیشتر نمی‌شود. صبوری فشتکی معتقد است بانوان با خلاقیتی که در ترکیب حصیر با پارچه و چرم به کار برده‌اند، توانسته‌اند با کاربردی‌تر کردن محصولات خود، فروش‌شان را بیشتر کنند.
ماهور جهاندیده، دانش‌آموز کلاس پنجم، کوچک‌ترین تولیدکننده این بازار است که حصیربافی را از کودکی مثل مهارت‌های دیگر زندگی از مادر خود یاد گرفته. او به همشهری می‌گوید: «دوست دارم این هنر بومی را آموزش بدهم.»  بازار حصیربافی خمام با تاریکی هوا جمع می‌شود، اما چراغ ایده‌های تازه
روشن می‌ماند.