وقتی سینما احیا می‌شود

رضا صائمی

جشنواره فیلم، چه نامش «کن» باشد چه «فجر»، چه هر نام دیگری، فارغ از تفاوت در اسم و رسم و آیین‌های اجرایی یا سیاست‌های سینمایی، خود سینما را در کانون توجه قرار داده و بر صدر می‌نشاند. گویی در اینجا ماهیت رسانه‌ای بودن سینما نسبت به‌سویه‌های هنری و صنعتی‌اش، برجسته‌تر شده و نقش و اثربخشی خود را در جامعه به نمایش می‌گذارد. به‌عبارت دیگر هر جشنواره فیلمی، پیش از آنکه در نهایت به تقدیر و ستایش از فیلمی یا فیلم‌های خاصی بپردازد، ستایش از خود سینما و منزلت آن است. کافی است به ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر نگاهی بیندازیم و رسانه‌های آن دوره را مرور کنیم، متوجه خواهیم شد که این برهه زمانی در تقویم سالانه، بیشترین اخبار سینمایی تولید، توزیع و مصرف می‌شود و بسامد کلمه «سینما» در رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگر در این برهه، بازتولید می‌شود؛ چنان‌که اخبار و رویدادهای این رخداد سینمایی در این ایام، بیش از رخداهای سیاسی در سطح جامعه و افکار عمومی و حتی بین مردم عادی مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع جشنواره فیلم این امکان را فراهم می‌کند تا خود سینما به‌عنوان یک مدیوم و ابژه سرگرم‌کننده و مسرت‌بخش و البته تأمل‌برانگیز و اثرگذار به نمایش خود می‌پردازد و دست‌کم این فایده را دارد که منزلت و جایگاه خویش را در ساختار فرهنگی- اجتماعی موجود، یادآوری کند و به نمایش بگذارد. این خود سینماست که بر کرسی اقتدار می‌نشیند و موجودیت خود را به رخ می‌کشد. این ویژگی‌ها و مولفه‌ها نشان می‌دهد با وجود گستره عظیم انواع مدیوم‌های تصویری و نمایشی که به واسطه شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بسط یافته اما هنوز سینما، جذابیت تراژیک و نوستالژیک خود را از دست نداده و همچنان از ظرفیت اثربخشی در جامعه برخوردار است. این یعنی هنوز سینما نمرده است حتی اگر یخ زده باشد. از این حیث جشنواره و جاذبه‌های آن مثل خورشیدی است که بر تن منجمد سینما تابیده و آن را احیا می‌کند. هر جشنواره فیلمی بیش از آنکه احضار فیلم تازه‌ای باشد، احیای خود سینماست.