گزارش
خطر بیخ گوش ساختمان‌های شیشه‌ای
اجرای نمای شیشه‌ای در تهران ممنوع است
مهدی اسماعیل‌پور-روزنامه‌نگار
نمای شیشه‌ای برخی از ساختمان‌های شهر تهران پس از تذکر و انتقاد رئیس شورای شهر تهران، به یکی از مباحث و موضوعات روز در حوزه شهرسازی تبدیل شده است. اعمال محدودیت برای نماهای شیشه‌ای به اواسط دهه 80برمیگردد و به مرور با توجه به معایب و مخاطرات این نماهای ساختمانی در شهر تهران، چند سالی است که اجرای نمای شیشه‌ای در پایتخت ممنوع است. در همین رابطه معاون معماری و شهرسازی شهر تهران هم با بیان اینکه از حدود 2سال قبل استفاده از نمای شیشه‌ای به هر شکل و ترکیبی در پایتخت ممنوع شده است، از آمادگی مدیریت شهری برای کمک به اصلاح و تغییر نماهای شیشه‌ای به جا مانده از سال‌های گذشته خبر می‌دهد.
نمای شیشه‌ای 60 تا 70درصد انرژی را هدر می‌دهد
ماجرا از آنجا شروع شد که مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران با اشاره به مطالعات انجام شده روی ساختمان‌های نمای شیشه‌ای از اتلاف بالای انرژی در این ساختمان‌ها خبر داد و گفت: «در سال‌های گذشته به همراه دانشجویان، ساختمانی در خیابان آفریقا را که نمای شیشه‌ای داشت، به‌مدت یک هفته مورد ارزیابی قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که در یک هفته بین ۶۰ تا ۷۰ درصد انرژی حرارتی و سرمایشی آن هدر می‌رود که این بسیار بد است. ساختمانی که نمای آن شیشه‌ای و به سمت غرب است، در بعدازظهر تابستان که آفتاب از غرب می‌تابد، با گرمای شدیدتری مواجه می‌شود و طبیعتاً مصرف انرژی بیشتری دارد.»
نمای شیشه‌ای در ساختمان‌های اداری و دولتی
چمران در ادامه با انتقاد از نمای شیشه‌ای برخی از ساختمان‌های اداری و دولتی، گفت: «منازل مسکونی اجازه ندارند نمای شیشه‌ای و کامپوزیت داشته باشند، اما در ساختمان‌های اداری شرایط دیگری وجود دارد و برخی اصرار بر نمای شیشه‌ای دارند و اصرار آنها روی ساختمان‌های بلندی است که سرتاسر شیشه هستند؛ این در حالی است که هم اسراف انرژی صورت می‌گیرد و خطرات بعدی دارد و هم از نظر زیبایی، جذابیت چندانی ندارد، اما متأسفانه در برخی ساختمان‌های اداری دنبال می‌شود.
اجرای نمای ساختمان‌ها بر چه اساسی است؟
صارمی، معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران درخصوص بحث نمای ساختمان‌ها، با تأکید بر این موضوع که طراحی و اجرای نما در تهران نمی‌تواند تقلیدی باشد و نمای ساختمان‌ها باید متناسب با اقلیم و فرهنگ حاکم بر شهر باشد، در این رابطه می‌گوید: «بحث سیما و منظر شهری شبیه به لباس شهر است؛ یعنی مانند پوششی است که ما بر تن شهر می‌کنیم. این موضوع جزو حقوق عامه محسوب می‌شود. قاعدتا این لباس باید لباسی باشد که با فرهنگ، هویت، اقلیم، تاریخ و جغرافیای شهری و همچنین آداب و سنن مردم شهر همخوانی داشته باشد. در یک مقطع زمانی در شهر تهران به‌شدت نماهای رومی و شیشه‌ای رایج شده بود. در برخی از کشورها که مباحث انرژی وجود دارد، اقلیم سرد و در طول سال چند‌ماه بارندگی دارند و دارای اقلیم خاص هستند، نمای ساختمان‌ها نیز متناسب با همان شرایط طراحی و ساخته می‌شود، اما شرایط ما با این کشورها هم به لحاظ اقلیمی و جغرافیایی و هم فرهنگی متفاوت است و در نتیجه باید نماهایی متناسب با شهر خودمان داشته باشیم.»
عدم‌امکان ورود به نماهای شیشه‌ای قدیمی
معاون معماری و شهرسازی شهر تهران درباره ساختمان‌های نمای شیشه‌ای شهر تهران تأکید می‌کند که اصلاح یا تغییر این نماها از اختیارات قانونی مدیریت شهری خارج است و در این رابطه می‌گوید: «زمانی که شهر تهران برای اجرای نما هیچ تعریف و ضابطه‌ای نداشت، نماهای ناهمگون و یک نوع اغتشاش بصری در سطح شهر به‌ویژه مسیرهای اصلی شکل گرفته است. در حال حاضر شهرداری کمیته‌های نمایی دارد که متشکل از ۲ استاد دانشگاه، یک استاد معمار و یک استاد طراح شهری، یک نماینده از شهرداری منطقه و یک ناظر از شورای شهر است که تمام نماها به تصویب این کمیته می‌رسد و دیگر شاهد چنین اتفاق‌هایی نخواهیم بود. برای نماهای ساخته شده در سال‌های گذشته که پایان کار گرفته‌اند دیگر اقدام خاصی نمی‌توان انجام داد و به لحاظ قانونی امکان اینکه بخواهیم برای اصلاح یا تغییر آنها ورود پیدا کنیم، وجود ندارد.»
پیشنهاد شهرداری برای تغییر نمای ساختمان‌های شیشه‌ای
صارمی عنوان می‌کند که برای تغییر نما شهرداری تهران حاضر به مشارکت با مالکان است و در این رابطه می‌گوید: «اینها چون پایان کار گرفته‌اند از منظر قانونی هیچ راهی برایشان متصور نیست، اما اگر افرادی به‌صورت داوطلبانه این کار را انجام دهند، ما در شهرداری تهران آمادگی داریم که هم نمای کاملا رایگان برای آنها طراحی کنیم و هم بدون دریافت هیچ هزینه‌ای اجازه تغییرات و تعمیرات به آنها بدهیم؛ یعنی هزینه‌ای برای پروانه یا طراحی نما پرداخت نمی‌کنند و فقط اجرای آن بر عهده خودشان است. اگر چنین ظرفیتی وجود داشته باشد، ما برای همکاری آمادگی کامل داریم.»
از اواخر 1400نمای شیشه‌ای کاملا ممنوع شد
طبق توضیح صارمی، آخرین ساختمان‌های نمای شیشه‌ای شهر تهران به اواخر 2سال قبل برمیگردد و طی 2سال اخیر هیچ نمای شیشه‌ای در شهر تهران ساخته نشده است: «طبق اصلاحیه نما در شورای ششم، سال‌ها بود که اجرای نمای شیشه‌ای به شکل 100درصد ممنوع بود، اما به‌دلیل نوع مقررات و ضوابط، استفاده از نمای شیشه‌ای به شکل قطعی ممنوع نبود و همچنان امکان خطا وجود داشت. تقریبا از اواخر ۱۴۰۰ بود که اجرای نمای شیشه به هر شکل و هر میزان در ساختمان‌ها ممنوع شد.»
چرا نمای شیشه‌ای در برخی کشورها رایج است؟
بهمن کوهزادی، معاون معماری و شهرسازی و عضو کمیته نمای منطقه 18تهران درباره استفاده از نمای شیشه‌ای در برخی از ساختمان‌های شهر می‌گوید: «سختگیری و ایجاد محدودیت‌هایی در ساخت نمای شیشه‌ای در شهر تهران به اواسط دهه 80 برمیگردد که به مرور این سختگیری و ایجاد محدودیت‌ها افزایش یافت و سرانجام به‌کل استفاده از نمای شیشه‌ای ممنوع شد. شاید برخی‌ها به استفاده از نمای شیشه‌ای در برخی کشورها ازجمله کشور‌های اروپایی اشاره داشته باشند، اما مسئله اینجاست که این کشورها دارای آب و هوای مرطوب و بارانی هستند و به جذب نور خورشید نیاز دارند. برخلاف آنها شهر تهران دارای آب و هوای خشک است و نمای شیشه‌ای با شرایط اقلیمی و آب و هوایی ما سازگاری ندارد. ساختمان‌های شیشه‌ای اصلا برای شهر تهران مناسب نیستند.
نماهای شیشه‌ای باید برابرآتش‌سوزی و زلزله ایمن و مقاوم باشد
علاوه بر بحث شرایط اقلیمی، موضوع مخاطرات احتمالی هم درخصوص نمای شیشه‌ای ساختمان‌ها مطرح است. کوهزادی در این رابطه هم می‌گوید: «موضوع بعدی ایمنی نماهای شیشه‌ای است. جنس استفاده شده در این ساختمان‌ها باید در برابر حوادثی چون آتش‌سوزی و زلزله مقاوم باشد و مورد تأیید آتش‌نشانی قرار بگیرد. همچنین باید فضایی بالکن‌مانند وجود داشته باشد که درصورت سقوط احتمالی جلوی افتادن آن به طبقات پایین‌تر، خیابان و پیاده‌رو را بگیرد. متأسفانه به‌دلیل هزینه کمتر نمای شیشه‌ای در گذشته سازندگان مسکن به استفاده از این نما تمایل زیادی نشان می‌دادند و باز متأسفانه اغلب شیشه‌های به‌کار رفته در این نماها نیز از جنس درجه یک و مقاوم نیستند.»
