پیامک
حراج اطلاعات کاربران موبایل وزیر: بیجا می‌کنند
گزارش همشهری از نقض حریم شخصی کاربران تلفن همراه و بازار داغ فروش اطلاعات سیم‌کارت‌ها
اشکان خسروپور| پیامک‌های تبلیغاتی مدت‌ها پیش از سخنرانی محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در روز گذشته، دغدغه بسیاری از مشترکان بوده است؛ پیامک‌هایی که با طبقه‌بندی مشترک‌ها براساس سن، جنس، شغل، محل زندگی و حتی جایی که رفت‌وآمد داشته‌اند، ارسال می‌شود و حتی بلک‌لیست‌ها را هم دور می‌زند. این‌بار اما این روند با هشدار جدی وزیر روبه‌رو شده است که این مسئله را «حق‌الناس» می‌داند و اپراتور را با کلیدواژه «بیجا می‌کند»، خطاب قرار می‌دهد. جوان‌ترین وزیر کابینه روحانی که روز گذشته در همایش سراسری مدیران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت‌های تابعه سخن می‌گفت، تأکید کرد: «آقای سازمان تنظیم، آقایان مدیران استانی، اینها حق‌الناس است و بایستی پیگیری کنیم. اپراتور بیجا می‌کند اطلاعات مشترکان را در اختیار دیگران می‌گذارد. حتی خودش هم بدون اجازه مشترک حق ندارد این خدمات را برای مشترک فراهم کند.» با وجود تأکید وزیر، بازار پرسود پیامک‌های تبلیغاتی یا اینطور که طرفدارانش می‌گویند، «پنل‌های سازمانی ارسال پیامک» بیشتر از آنچه تصور می‌شود، ریشه دوانده تا جایی که تمام کارشان حتی ارسال تبلیغ به لیست سیاه مشترک، در اختیار داشتن اطلاعات شخصی مثل محدوده حرکت، محدوده زندگی، سن و جنس افراد را نه به‌عنوان یک کار غیرقانونی و لو دادن اطلاعات مخاطبان که به‌عنوان یک «پیشنهاد ویژه» به مشتری‌هایشان عرضه می‌کنند. «همشهری» 2سامانه پرمشتری ارسال پیامک‌های تبلیغاتی را به‌صورت تصادفی انتخاب کرد و درتماس با آنها تمام جزئیات خدمات‌شان را بیرون کشید؛ ازجمله اینکه چطور رفتار می‌کنند که فروش اطلاعات کاربران قانونی و عادی جلوه می‌دهند. این سامانه‌های تبلیغاتی کم نیستند اما اکثرشان در یک مورد مشترک هستند: دسترسی به اطلاعات خصوصی کاربران موبایل از منطقه سکونت یا دفترشان تا سن و سال و کارشان!
بلک لیست را هم برایتان دور می‌زنیم خدمات سایت‌های ارسال پیامک انبوه متفاوت است و در چند پنل یا ساختار مختلف به مشتری ارائه می‌شود. پنل‌هایی که قیمت ارزان‌تری دارند - حدود 25 تا 60هزار تومان - برای ارسال پیامک انبوه به شماره‌هایی هستند که خود مشترک از قبل آنها را ارائه می‌کند. این سیستم در شرکت‌ها، مؤسسات بزرگ یا بانک‌ها کاربرد دارد و سامانه‌ای شبیه به آن هم در حال کار است اما بخش عجیب و غریب جای دیگری است؛ همه نگرانی‌ها مربوط به پنل‌های طلایی و گران‌قیمت این سامانه‌هاست که امکان ارسال پیامک‌های انبوه را برای مشترک‌های ناشناس فراهم می‌کنند. اینطور که مشاور یکی از این شرکت‌ها می‌گوید: «در پنل طلایی برای شما یک نقشه تهران باز می‌شود که بنا به مناطق مختلف شهر تقسیم بندی شده است. با کلیک کردن روی هر منطقه می‌توانید به دارندگان 2اپراتور اصلی که تلفن‌شان در آن منطقه ثبت شده است، پیامک تبلیغاتی بفرستید.» طبق ادعای این مشاور، اطلاعات این افراد در زمانی که سیم‌کارت‌شان را خریده‌اند، ثبت شده و شامل سن، جنس، شغل و محل زندگی‌شان می‌شود که خیلی راحت در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌گیرد. البته جزئیات این داده‌ها در اختیار مشتری قرار نمی‌گیرد اما «برای چک کردن اینکه پیامک به‌دست کدام مشترک رسیده، در پایان کار سیستم به شما یک فایل اکسل تحویل می‌دهد که در آن شماره مشترک به‌طور کامل درج شده است. می‌توانید به‌صورت تصادفی با هرکدام از این شماره‌ها تماس بگیرید تا مطمئن شوید آنها مشترک واقعی هستند، نه شماره‌های تصادفی یا تقلبی.» یکی دیگر از این شرکت‌ها خدمات مشتری‌پسند دیگری هم دارد: «به جز اطلاعاتی که مشترک در زمان نام‌نویسی وارد کرده، ما می‌توانیم محل حضور او را با کمک داده‌های BTS (آنتن‌های مخابراتی سطح شهر) که مربوط به یکی از اپراتورهاست، چک کنیم. با این حساب، اگر مشترکی مثلا در منطقه5 تهران کار می‌کند، می‌توانیم در زمان حضور او در منطقه برایش پیامک تبلیغاتی بفرستیم.»
این مسئله به‌معنای این است که چنین شرکت‌هایی حتی به اطلاعات محل رفت‌وآمد شما و به‌صورت دقیق‌تر آنتن‌های موبایل یا BTSهایی که به آنها وصل شده‌اید دسترسی دارند. ارائه دهنده‌های این سرویس‌ها پیامک‌ها را از 2 پیش‌شماره انتخابی به‌صورت انبوه ارسال می‌کنند: «2 پیش‌شماره 1000 و 5000 داریم که به‌صورت انبوه کار می‌کند اما بلک‌لیست مخابرات را دور نمی‌زند؛ به این مفهوم که اگر کسی دریافت پیامک تبلیغاتی را غیرفعال کرده باشد، پیامک ما به دستش نمی‌رسد. برای رفع این مشکل، ما 200سیم‌کارت خریده‌ایم و از طریق آنها که شماره‌های عادی دارند، پیامک‌تان را ارسال می‌کنیم. با این روش، اینطور به‌نظر می‌رسد که یک مشترک عادی به مشترکی دیگر پیامک ارسال کرده و چون پیام، تبلیغاتی محسوب نمی‌شود، لیست سیاه را دور می‌زنیم.»
نماد اعتماد الکترونیک؛ شاید وقتی دیگر در نگاه اول، همه‌چیز مثل یک سایت فروش آنلاین به‌نظر می‌رسد. چند «پنل» یا بسته ارسال پیامک به چشم می‌خورد. سایت‌های ارسال پیامک خدمات دیگری هم در حوزه‌های طراحی سایت، مرتب‌سازی کلیدواژه «سئو» و... به مشتری‌هایشان ارائه می‌کنند، واحد مشاوره و پشتیبانی 24ساعته دارند و بدون اینکه خط مشتری‌شان بوق اشغال بخورد، خیلی فوری به پرسش‌های مشتری پاسخ می‌دهند. در 2تماسی که با این شرکت‌ها داشتیم، یکی از مشاورها برای پاسخ به پرسش ما درباره « Eنماد» یعنی نماد اعتماد الکترونیکی چند دقیقه‌ای مهلت خواست و شرکت بعدی - که در سایتش شماره ثبت وزارت تنظیم مقررات رادیویی و «E نماد» خودنمایی می‌کرد، بعد از مکثی کوتاه و لبخندی چند ثانیه‌ای که فرصت فکر کردن برایش فراهم کرد، گفت: «مشتری‌های ما از کسانی بوده‌اند که در زمان انتخابات‌های مختلف از خدمات ما استفاده کرده‌اند. با چند شرکت بزرگ قرارداد داریم. حتی اگر مجوز را درنظر نگیریم، اگر کارمان ایراد داشته باشد، این سازمان‌ها با ما کار نمی‌کنند.» مشتری‌های پروپاقرص برگ برنده‌ای است که شرکت بعدی هم به آن تکیه می‌کند و می‌گوید: «یک شرکت هواپیمایی، یک بانک و یک کارخانه بزرگ تولید مواد خوراکی بخشی از بزرگ‌ترین مشترک‌های ما هستند. اگر کارمان ایراد داشت، آنها قطعا با ما کار نمی‌کردند.» مشاور شرکتی که روی سایتش E نماد قرار نداشت، بعد از مکثی که یکی، دو دقیقه طول کشید - احتمالا برای گفت‌وگو با مشاور دیگری که صدایش را نمی‌شنیدیم- گفت: «قبلا این نماد روی سایت‌مان قرار داشت اما چند روزی است که طراحی سایت‌مان تغییر کرده است. در طراحی جدید جای تازه‌ای برای این نماد قرار داده‌ایم و لوگو را در آنجا قرار می‌دهیم.» او درباره اینکه چه زمانی این اتفاق رخ می‌دهد، گفت: «احتمالا تا 2هفته دیگر.»
شرکت‌های پیامک تبلیغاتی از دسترس کاربران دور هستند همه‌چیز در این سامانه عریض و طویل، اینترنتی است. از زمان ثبت‌نام تا واریز وجه یا پشتیبانی به‌صورت آنلاین انجام می‌شود. پنلی هم که در اختیار مشتری قرار می‌گیرد، در واقع یک نام کاربری و رمز عبور است. به گفته یکی از مشاورها، «همه‌چیز دقیقا مثل یک صندوق ایمیل می‌ماند. ما به شما یک نام کاربری اختصاصی و سهمیه می‌دهیم تا کارتان را انجام دهید. بعد هم برای شارژ کردن حساب باید پول‌تان را به‌صورت اینترنتی واریز کنید.» مشاور شرکت بعدی تأکید می‌کند: «مشاوره‌مان 24ساعته و در 7روز هفته برقرار است. کار ثبت‌نام بسیار ساده است و لازم نیست مدرک عجیبی ارائه کنید. خودمان هم از راه دور کارتان را انجام می‌دهیم. به تنهایی از پس همه‌چیز برمی‌آیید، نگران نباشید!»
