نظارت استصوابی؛ نسخه آمریکایی

بهاره محبی-روزنامه‌نگار

دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریكا و جدی‌ترین كاندیدای حزب جمهوری‌خواه برای انتخابات ریاست‌ جمهوری سال 2024 برای ورود دوباره به كاخ سفید چالش‌هایی جدی در پیش دارد؛ از پرونده‌های قطور کیفری گرفته تا رقبای كوچك و بزرگ از حزب خودی و حزب رقیب؛ و متاخرترین و جدی‌ترین آن‌ها یعنی رد صلاحیت قانونی برای شركت در انتخابات ریاست‌ جمهوری.
گفته شده، حکم تاریخی دادگاه عالی كلرادو كه با موافقت اكثریت قضات آن صادر شده در صورتی كه در دیوان عالی آمریكا هم تایید شود می‌تواند ترامپ را به نخستین سیاستمدار آمریكایی تبدیل كند كه منتقدانش با توسل به یك ماده قانون اساسی مانع از ورودش به کاخ سفید می‌شوند. در حكم دیوان عالی ایالت کلرادو آمده، ترامپ به‌دلیل دست داشتن در شورش انتخاباتی سال 2020 صلاحیت نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری در این ایالت را ندارد.  دونالد ترامپ در واکنش به این حکم گفته خواستار تجدیدنظر در دیوان عالی آمریكا خواهد شد و ستاد انتخاباتی او نیز تصمیم دادگاه را غیر دمکراتیک و اشتباه خوانده است.

رأی جنجالی دادگاه عالی كلرادو
سی‌ان‌ان گزارش داده، دادگاه عالی کلرادو با 4رای موافق در مقابل 3رای مخالف اعلام کرد که بر اساس بند سوم متمم ۱۴قانون اساسی، ترامپ نمی‌تواند در این ایالت در انتخابات ریاست جمهوری شركت كند. در حكم این نهاد قضایی آمده كه شواهد قابل توجهی وجود دارد كه نشان می‌دهد ترامپ حتی پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌ جمهوری سال۲۰۲۰ برنامه‌ریزی كرده بوده كه در صورت شكست در انتخابات نتیجه را زیر سؤال برده و شائبه تقلب در انتخابات را مطرح كند. به‌گفته دادگاه، رئیس‌جمهور سابق آمریكا بعد از انتخابات نیز مقام‌های جمهوری‌خواه در ایالت‌های مختلف را تحت فشار گذاشته تا نتایج شمارش آرا را تغییر دهند. حكم دادگاه عالی كلرادو همچنین رای دادگاه بدوی این ایالت مبنی بر اینكه ترامپ با وجود دست داشتن در شورش ششم ژانویه ۲۰۲۱ می‌تواند در انتخابات شركت كند را نیز رد كرده است.

بند سوم متمم 14 قانون اساسی آمریكا چه می‌گوید؟
بر اساس بند سوم متمم 14 قانون اساسی آمریكا افرادی كه در شورش یا قیام علیه آمریكا شرکت کرده باشند یا به دشمنان این کشور کمک یا تسهیلات داده باشند از تصدی پست فدرال منع می‌شوند. بند سوم متمم ۱۴ قانون اساسی كه در سال 1868 و پس از جنگ داخلی آمریكا به تصویب رسید تمهیدی بود تا  شورشیان سابق کنفدراسیون از تصدی مناصب سیاسی در آمریكا منع شوند. در بخشی از این بند آمده است: «شخصی که به‌عنوان یکی از مقامات ایالات‌ متحده آمریكا برای حمایت از قانون اساسی سوگند یاد كرده ولی بعداً علیه كشور خود شورش کند یا به دشمنان آن كمك كند نمی‌تواند هیچ‎گونه مسئولیت کشوری و لشکری را در ایالات ‌متحده داشته باشد.»

آیا متمم 14 می‌تواند ترامپ را از شركت در انتخابات منع كند؟
لورا تم وكیل آمریكایی و كارشناس ارشد مسائل حقوقی، معتقد است كه به‎لحاظ تئوری با توسل به این قانون می‌توان مانع از حضور ترامپ در انتخابات شد. تم با این حال تاكید می‌كند از آنجا كه تاكنون از این مكانیسم قانونی علیه هیچ رئیس‌جمهور یا شخصی كه قبلا رئیس‌جمهور بوده استفاده نشده، ابهامات بسیاری درباره نحوه توسل به این قانون در برابر ترامپ وجود دارد. پیش‌تر مقام‌های قضایی آمریكا با توسل به همین قانون توانسته بودند کوی گریفین که یكی از مقام‌های ایالتی در نیومکزیکو بود را به‌دلیل شرکت در شورش ششم ژانویه 2020 از سمتش برکنار كنند.

حرف آخر را دیوان عالی آمریكا می‌زند
شبكه ان‌بی‎سی نیوز در گزارشی با بررسی احتمال تایید اجرای متمم 14 علیه ترامپ، نوشته: همه می‌دانند كه در این باره حرف آخر را دیوان عالی آمریكا خواهد زد؛ نهادی كه 3 قاضی از 6 قاضی آن را ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری اش منصوب كرده؛ امری كه باعث شده حتی پیش از طرح این پرونده جنجالی نیز اعتماد جامعه آمریكا به آن تاحدی خدشه‌دار شود.  شبکه ان‌بی‌سی در این گزارش با اشاره به نقش محوری دیوان عالی در جنگ‌های حقوقی ترامپ وقایع امروز فضای سیاسی آمریكا را با انتخابات سال 2000 مقایسه كرده؛ زمانی كه قضات دیوان عالی در نهایت به بازشماری آرا در فلوریدا پایان داده و زمینه پیروزی جورج بوش نامزد جمهوری‌خواه را ـ در برابر ال‌گور نامزد حزب دمكرات ـ فراهم كردند.