یلدای شمیران زودتر شروع می‌شد!

یلدای تهرانی‌های قدیم مانند همه ایرانی‌ها با شب‌نشینی ‌و شب‌زنده‌داری، شعرخوانی و صرف انواع آجیل‌ها و خوراکی‌ها به صبح می‌رسید. اما پایتخت‌نشینان رسم‌ها و آداب و رسوم مخصوص به‌خود را هم داشتند. آنها بلندترین شب سال را با صرف غذاها و خوراکی‌های ویژه‌ای که خاص محله‌ها و آبادی‌های متعدد تهران بود به صبح می‌رساندند و برای نگهداری برخی میوه‌های تابستانی هم روش‌های جالبی ابداع کرده بودند. در این ویژه‌نامه به آداب و رسوم، انواع خشکبار، تنقلات، غذاها و میوه‌هایی که بلندترین شب سال را برای تهرانی‌ها خاطره‌انگیز و سفره یلدای آنها را رنگین می‌کرد پرداختیم.

زمستان برای شمیرانی‌ها یعنی برف، یخبندان و کوچه‌باغ‌هایی که لباس سفید به تن کرده‌اند. چند دهه پیش که برف سنگین‌تر می‌بارید و چله‌کوچیکه با این ارمغان دلپذیر سراغ آبادی‌های شمیران می‌آمد، یلدا هم رنگ و بوی دیگری داشت. تمام شمیران از دارآباد تا تجریش، اوین و درکه تن‌پوشی سفید از جنس برف به تن می‌کرد و زیبایی این گستره سرسبز در زمستان دوچندان می‌شد. محله‌های امروز شمال تهران، روزگاری آبادی‌هایی بودند خوش‌آب و هوا به نام شمیران؛ 33پارچه آبادی که آداب و رسوم مشترک بسیار داشتند. ازجمله اینکه شمیرانی‌ها هم به رسم ساکنان دیگر نقاط ایران مراسم ویژه‌ای برای طولانی‌ترین شب سال یا همان شب چله و شب یلدا برگزار می‌کردند. مراسم شب چله در شمیران اما با توجه به‌شدت نزولات جوی و به‌ویژه بارش برف با مقدمات خاصی همراه بود. سیدمهدی اعرابی، شمیران‌پژوه، می‌گوید: «در روزگاری که نه خبری از خودرو بود و نه راه‌ها و مسیرهای امروزی وجود داشت، برگزاری این مراسم در نخستین شب زمستان با چالش‌هایی همراه بود. شمیرانی‌ها هم رسم داشتند شب چله به دیدار بزرگ خانواده بروند و نخستین شب زمستان را در خانه پدر، مادر یا پدربزرگ و مادربزرگ به صبح برسانند. اما زمستان‌های پربرف شمیران گاهی موجب می‌شد مهمان‌های شب یلدا یکی دو شب زودتر به دیدار صاحبخانه بروند. فاصله آبادی‌های شمیران زیاد بود و برف که می‌بارید راه‌ها صعب‌العبور می‌شد. اگر کسی در آبادی ونک یا تجریش زندگی می‌کرد و بزرگ خانواده در قلهک، باید یکی دو شب زودتر به مهمانی می‌رفت تا هم سختی این مسیر پربرف و یخ‌زده کمتر شود و هم در مهیا کردن سفره شب چله کمک‌حال میزبان باشد.»
اعرابی درباره رسم‌های شب یلدا  می‌گوید: «با توجه به اقلیم شمیران، نخستین شب زمستان چنان سرد می‌شد که گرم کردن کرسی هم برای خود مقدماتی داشت. مهمان‌ها که دور کرسی می‌نشستند، مراسم شب یلدا با گفت‌وگو و تعریف خاطره توسط بزرگ‌ترها شروع می‌شد. تشویق افراد حاضر به حسن روابط هم از رسوم رایج این شب بود. حتی مقدمات ازدواج جوان‌ها و گفت‌‌وگوهای اولیه هم گاهی در شب چله مهیا‌شد.»