یادداشت
دنیا برای مقابله با آلودگی هوا چه می‌کند؟
سیدمحسن طباطبایی؛ دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران
یکی از مشکلاتی که سلامت انسان را به شکل جدی تهدید و به قلب و مغز و عروق آسیب وارد می‌کند و می‌تواند باعث بروز سرطان و مرگ زودرس شود، بحث آلودگی هواست. صنایع و حمل‌ونقل، 2 منبع اصلی تولید ذرات معلق در هوا هستند و آلودگی هوا عوارض مستقیم و غیرمستقیمی برای مردم و جامعه دارد. متأسفانه بیشترین بحث آلودگی هوا را در کشور‌های درحال توسعه شاهد هستیم. دربحث مقابله با آلودگی هوا می‌توانیم از تجربه کشورها و شهرهای موفق در این زمینه استفاده کنیم. یکی از نمونه‌های موفق شهر مکزیکوسیتی پایتخت کشور مکزیک است که به‌عنوان یک الگوی مناسب می‌شود به آن توجه کرد. در سال 1992میلادی، سازمان ملل این شهر را به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرد. شهر مکزیکوسیتی به واسطه برخی ویژگی‌ها ازجمله محصور شدن از 3جهت توسط کوه‌ها و داشتن 4تا 6میلیون خودروی شهری اغلب آلاینده، شباهت زیادی به شهر تهران دارد. در شهر تهران هم طبق آمار‌های موجود و با احتساب موتورسیکلت‌ها بالغ بر 8میلیون تردد روزانه ثبت می‌شود. از آنجا که ظرفیت جمعیت‌پذیری تهران با درصد تردد خودرو‌ها تناسب چندانی ندارد، این شهر عملا یک ابرشهر آلوده محسوب می‌شود. مکزیکوسیتی زمانی در صدر فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داشت و شهروندان مکزیکوسیتی در طول سال تنها 8روز هوای سالم داشتند، اما با کارهای بنیادی و زیرساختی که در راستای مقابله با آلودگی هوا در این شهر صورت گرفت، امروز نامش حتی بین 20شهر آلوده جهان هم به چشم نمی‌خورد و تعداد روزهای پاک در مکزیکوسیتی با جمعیتی بالغ بر 20میلیون نفر، اکنون به حدود 250روز در سال رسیده است.از جمله کارهای مؤثری که برای مقابله با آلودگی هوا در این کلانشهر انجام شد، افزایش و توسعه خدمات حمل‌ونقل عمومی با محوریت مترو و ایجاد خطوط تندروی اتوبوسرانی بود. البته در شهر تهران هم حدودا طی 20سال اخیر روند توسعه این دو بخش یعنی خطوط مترو و بی‌آرتی، خوب و مناسب بوده است، اما بازهم نیاز به توسعه وجود دارد و وسایل حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه در بحث مترو و بی‌آرتی عملا تناسب و همخوانی چندانی ندارد. از طرف دیگر شاهد این هستیم که توسعه عمودی تهران تقریبا متوقف شده و درحال توسعه افقی است که در این رابطه ازجمله می‌توان به محله‌ها و شهرهای جدیدی اشاره کرد که در اطراف و حاشیه تهران ساخته شده و شکل گرفته است. البته تلاش‌هایی هم برای مقابله با حاشیه نشینی و شکل گرفتن شهرهای اقماری در اطراف تهران صورت گرفت اما در نتیجه توسعه افقی شهر باعث تشدید آلودگی تهران شده است. در مکزیکوسیتی تلاش شد تا بین توسعه حمل‌ونقل عمومی و رشد جمعیت، تناسب خوبی ایجاد شود.
این شهر 12خط مترو دارد و به سهولت شاهد استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در آنجا هستیم و عملا مردم تشویق شده‌اند تا کمتر از وسایل نقلیه شخصی استفاده کنند. همچنین سیستم و ناوگان اتوبوسرانی در مکزیکوسیتی حداکثر ظرفیت مسافرپذیری و حداقل آلایندگی را دارد و سالانه بالغ بر 80هزار تن از میزان آلاینده دی‌اکسید کربن این شهر کم کرده است. موضوع بعدی در مکزیکوسیتی استفاده از دوچرخه همگانی است. در این شهر بالغ بر 21کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه‌سواری ایجاد شد.
نوسازی 90درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی و استفاده از اتوبوس‌های هیبریدی به جای اتوبوس‌های گازوئیلی از دیگر کارهای مهم انجام شده در مکزیکوسیتی بود. از دیگر برنامه‌های مکزیکوسیتی بحث تست آلایندگی و معاینه فنی خودرو‌ها هر 6ماه یک‌بار بود. همچنین خودرو‌ها برای ورود به معابر شهری محدودیت‌هایی داشتند و فقط یک‌بار در هفته اجازه ورود داشتند ضمن اینکه استفاده از سرب در بنزین‌ها کاملا صفر شد. استفاده از مبدل‌های کاتالیستی از دیگر کارهای انجام شده در این بخش بود که لازم است به این سمت حرکت کنیم.
