کاربران عربی در شبکه اجتماعی ایرانی

عماد‌الدین قاسمی‌پناه- روزنامه‌نگار

در عصری که زندگی می‌کنیم پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف در آن تبدیل به کلیدواژ‌ه‌هایی بسیار مهم و کارآمد شده‌اند.کلیدواژه‌هایی که دیگر سن و سال نمی‌شناسند و همه را درگیر خود کرده‌اند. مردم این روزها در نقاط مختلف جهان در گوشی‌ها و تبلت‌های خود انواع و اقسام شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها را دارند و ساعت‌های متمادی مشغول کار با آنها هستند. درحالی‌که بسیاری از انواع خارجی و البته عمدتا آمریکایی این شبکه‌ها و پیام‌رسان‌ها به سمت پولی ‌شدن و ارائه خدماتی فراتر می‌روند، لزوم توسعه پلتفرم‌های ایرانی نیز به‌خوبی احساس می‌شود. این موضوع از جنبه فرهنگی نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به هرحال هر کشوری فرهنگ و آداب خود را دارد و این می‌طلبد که شبکه‌های اجتماعی بومی نیز توسعه پیدا کنند. مهدی انجیدنی، مدیرعامل شبکه اجتماعی «ویراستی» و پیام‌رسان «گپ» در گفت‌وگویی با همشهری، درباره شکل‌گیری و راه‌اندازی و برنامه‌های جاری این دو سخن گفته است.

ویراستی چگونه متولد شد؟
ویراستی دارای پیشینه زیادی در شرکت ماست، ولی به‌دلایلی متوقف شد تا اینکه دوباره کار خود را آغاز کرد. ابتدا نسخه
soft lunch آن راه‌اندازی و برای تعدادی از کاربران قدیمی گپ منتشر شد. این کاربران نسخه آزمایشی را بررسی کردند و 4 ماه بعد از بررسی نتایج  منتشر شد. از آنجا که ما در حوزه میکروبلاگ از گذشته تجربیاتی داشتیم، سال‌ها به فکر پلتفرمی برای نوشتن با رویکرد میکروبلاگ بودیم، ولی پس از پروژه موفق «ویرگول» تصمیم ما در این خصوص جدی‌تر شد.

با توجه به اینکه ایکس (توییتر)، به‌عنوان یک شبکه اجتماعی در مقایسه با سایر پلتفرم‌ها، کاربر ایرانی کمتری دارد، چرا به فکر راه‌اندازی «ویراستی»افتادید؟
ما در حوزه نشر محتوا در کشور با ضعف مواجه هستیم. یعنی رسانه‌ای که هم عمومی باشد و هم بتوان محتوا را با سرعت بالا نشر داد، نداریم. حتی توییتر هم یک شبکه اجتماعی عمومی نیست و شاید تنها زیر 200هزار کاربر ایرانی فعال داشته باشد. این درحالی است که ماهیت تعامل‌پذیری و نشر گسترده شبکه‌های اجتماعی بسیار بیشتر از پیام‌رسان‌هاست که مبتنی بر کانال هستند. بنابراین شبکه‌های اجتماعی هم برای حوزه‌های رسانه‌ای و هم برای حوزه مردم‌سالاری بسیار مناسب است. موضوع دیگر «دیجیتال مارکتینگ» است که به‌طور کلی خلأ یک شبکه اجتماعی متن‌محور با موضوع نوشتن و ترند کردن که در دنیا مطرح است، در ایران احساس می‌شد. موضوع دیگر هم، مسئله محتوا بود.
پس از دوره‌ای که ما بلاگ‌ها را از دست دادیم، موضوع نشر محتوا در نهایت به کانال‌ها محدود شد که باعث نشر محدود محتوا می‌شد. علت آن هم این است که پیام‌رسان‌ها حلقه‌های بسته‌ای هستند و محتوا اصطلاحا در آنها مدفون می‌شود. همه این موارد دست به‌دست هم داد تا ما دوباره به فکر زنده‌کردن روح بلاگ‌های قدیمی با یک پروژه میکروبلاگ بیفتیم. سعی کردیم از تجربیات بین‌المللی متعدد ازجمله توییتر استفاده کنیم و با جمع‌بندی آنها پروژه‌ای را تعریف کردیم.

درحال حاضر در پیام‌رسان گپ و پلتفرم شبکه اجتماعی ویراستی شاهد آپدیت‌های جدید هستیم که کاربران بیشتری را جذب کنند؟
بله. ما در ویراستی تقریبا هفته‌ای به‌روزرسانی و در گپ هم یک ماهه یا 2 ماهه آپدیت داریم.

چند نمونه از ویژگی‌های این آپدیت‌های جدید را بیان می‌کنید؟
قابلیت‌های جدید بسیاری اضافه شده است. مثلا در ویراستی، قابلیت‌ ویرشت را داریم. امکانات برای نقل ‌قول دادن به پخش زنده‌ها اضافه شده است. امکانات جدید در دسترسی و در مورد ساختارهای نظام اعلان جدید ویراستی بوده است. میزان تغییرات در ویراستی به‌صورت مستمر وجود دارد و مرتب هم اطلاع‌رسانی می‌شود.

منابع درآمدی این دو چگونه است؟ مثلا در استراتژی کسب‌وکار، شما نسخه‌های پرمیوم را برای آینده درنظر دارید؟
در واقع گپ از ابتدا چون رویکردش به‌معنای یک شرکت کاملا خصوصی بوده است و خیلی وابستگی به جای خاصی ندارد و بودجه و حمایت خاصی هم نداشته است، از ابتدا مسیر گپ، مسیر خدمات سازمانی و ارائه خدمات به سازمان‌ها بوده است. در واقع کار ما در گپ، ارائه یک پیام‌رسان به سازمان‌ها، صنایع و مجموعه‌ها بوده و ما اکنون تنها مجموعه ارائه‌دهنده خدمات سازمانی کلان در کشور در حوزه پیام‌رسان هستیم و درحال حاضر سازمان‌های بزرگی در کشور از خدمات ما استفاده می‌کنند. همچنین ما به بعضی از صنایع بزرگ که می‌خواهند به‌صورت حرفه‌ای‌تر از دنیای پیام‌رسان‌ها استفاده کنند و نمی‌خواهند فقط از خدمات عمومی آن بهره ببرند نیز خدمات ارائه می‌دهیم. بنابراین در گپ مهم‌ترین درآمد ما همین حوزه سازمانی و تجاری است.
در مورد ویراستی هم ما یک‌سری خدمات حوزه سازمانی داریم و هم خدماتی داخل خود این پلتفرم وجود دارد. در اکانت پرمیوم، نشان و همچنین امکان تبلیغ‌کردن کاربران و مطالب وجود دارد و به‌طور کلی مدل‌های مختلفی از کسب درآمد را در ویراستی داریم.

درباره توییتر و تغییر مالکیت و بعد از آن تغییر اسم هم صحبت بفرمایید. با توجه به اخباری شنیده می‌شود، تعداد کاربران درحال کاهش است. آیا این موضوع را ناشی از تغییر اسم می‌دانید یا علت آن در تغییر مالکیت است و یا حتی موضوعی دیگر؟
بیشتر پلتفرم‌های دنیا، برنامه جلوگیری از اکانت‌های جعلی، روبات‌ها یا اکانت‌های تکراری را شروع کرده‌اند؛ برای اینکه درواقع اطلاعات ساری و جاری در آن سکو را افزایش و ارتقا بدهند. در توییتر و پس از تغییر مالکیت، تیم جدید بررسی‌هایی را انجام داد و چون در بعضی گزارش‌ها اعلام شده بود که بیش از 80 درصد از اکانت‌هایی که در توییتر وجود دارد یا جعلی است یا روبات، برنامه‌هایی در راستای حذف صورت گرفت. ضمن اینکه اکانت‌هایی با هویت‌های جعلی و تکراری هم وجود داشتند. به این معنی که یک نفر به‌عنوان مثال 10حساب کاربری دارد و یک محتوا را همزمان در تمام آنها نشر می‌دهد تا در فضای مجازی یک موج ایجاد کند. به‌دنبال چنین مسائلی، توییتر شروع به بستن این حساب‌ها کرد و بعد با توجه به سختگیری‌هایی که در نظام‌های پیشگیری از روبات و مواردی که ذکر شد، اضافه کرد، به‌صورت خودکار بسیاری از اکانت‌ها حذف شدند.
در ایران هم همینطور بود. مثلا اعلام شده بود که بین 700 تا 800 هزار کاربر ایرانی در توییتر حضور دارند که با توجه به آمار ارائه ‌شده از حساب‌های جعلی و روبات‌ها و... می‌شود حدس زد که در ایران و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، حدود 200 هزار حساب توییتری واقعی وجود دارد. به‌دلیل اینکه پلتفرم‌های شبکه اجتماعی درحال حرکت به سمت تجاری‌سازی هستند باید جلوی اکانت‌های جعلی و روبات‌ها و... در آن گرفته شود. به‌عنوان مثال، توییتر اعلام کرده است که تمامی کاربران باید با شماره موبایل وارد حساب کاربری‌شان بشوند که این خود امکان دارد در ایران مشکلاتی را به‌وجود بیاورد. شاید برای شماره موبایل‌های ایرانی کدی از سوی این شبکه اجتماعی ارسال نشود. داشتن تعداد زیاد کاربر برای پلتفرم‌ها هزینه اضافه‌تر نیز در پی خواهد داشت.
همچنین باید بگویم که اینستاگرام و فیسبوک نیز چنین مسیری را آغاز کرده‌اند. متا کیف پول، در واقع یک واحد پولی راه‌اندازی کرده و الان تقریبا یک سال و نیم می‌شود که در مرحله گرفتن تأییدیه‌ها از رگولاتوری آمریکاست که اگر آن هم اجرایی بشود، قاعدتا مانند بسیاری دیگر از سرویس‌های تجاری مانند «پِی‌پل»، حساب‌های ایرانی‌ها هم بسته خواهد شد و باز کردن حساب منوط می‌شود به احراز هویت‌هایی مانند آدرس و تلفن. گروه متا و شخص مارک زاکربرگ نیز اعلام کرده که پایان دوران خدمات رایگان بسیار نزدیک است. بهانه آنها البته توسعه خدمات و بحث کیف پول و انجام خرید و فروش و امور تجاری در پلتفرم است، اما در اصل همه را به این سمت سوق می‌دهند که حساب‌های پولی تهیه کنند. البته خود گروه متا یک پیش‌بینی‌هایی نیز کرده که با این قضیه شاید یک افتی در تعداد کاربرها داشته باشد که خب خیلی برای‌شان اهمیت خاصی ندارد و افزایش درآمد برای آنها مهم است.

تعداد کاربران فعال ماهانه و روزانه‌ گپ و ویراستی در چه وضعیتی قرار دارد؟
گپ تقریبا از 14میلیون ثبت‌نامی که کرده است، حدود 5/5 تا 6 میلیون کاربر فعال ماهانه و حدود یک و نیم میلیون تا 2 میلیون کاربر فعال روزانه دارد.
گپ در واقع 4 کلاینت متفاوت دارد. یکی خود گپ است که همه می‌شناسند. یک کلاینت پیام‌رسان کودک دارد به نام مداد. یک کلاینت به نام ویدا هم دارد که برای حوزه‌ نشر بین‌المللی گپ است و یک کلاینت نیز دارد به نام «نسیم رضوان» که خدمات حوزه زیارت و عتبات عالیات کشورهای مسلمان در داخل آن است. این 4 کلاینت آن اعدادی را که گفتم روی هم شامل می‌شود. مثل تلگرام که مثلا موبوگرام و... داشته است، گپ هم در واقع با توجه به نیاز مشتری در 4 کلاینت مختلف خدمات را ارائه می‌کند. ویراستی هم بیش از 300هزار کاربر فعال دارد.

مکث
چه تعداد از مقام‌های کشور در ویراستی حضور دارند؟

بسیار زیاد. تقریبا تمام هیات دولت، شاید به غیراز یکی دو نفر در ویراستی اکانت دارند. از حساب‌های مربوط به مقام معظم رهبری هم دفتر روابط‌عمومی و سایت leader.ir که تنها جایی که در فضای مجازی فعال هستند، ویراستی است. همچنین سایت KHAMENEI.IR که مربوط می‌شود به دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب اسلامی در ویراستی حساب دارد. تقریبا نیمی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز حساب کاربری در ویراستی دارند. بسیاری از ائمه جمعه سراسر کشور و نمایندگان ولی فقیه در استان‌ها و شهرستان‌ها هم در ویراستی هستند. در عین حال، می‌توان گفت که تقریبا تمام رسانه‌های معتبر کشور ازجمله خود همشهری در ویراستی حساب کاربری دارند. ضمن اینکه در میان خبرگزاری‌ها و رسانه‌های بین‌المللی هم باید بگویم که بسیاری از رسانه‌های کشورهای عربی مخصوصا یمن و عراق در پلتفرم ما فعالیت دارند. حتی برخی رسانه‌های کشورهای غیرعربی هم اینجا فعال هستند.