گزارش
تکلیف غیرمجازها درگلابدره روشن می‌شود
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در گفت‌وگو با همشهری طرح موضعی گلابدره را تشریح کرد
زینب زینال‌زاده-روزنامه‌نگار
گلابدره؛ محله‌ای که در شمال شرقی پایتخت و محدوده منطقه یک قرار دارد. باتوجه به موقعیت جغرافیایی، محدودیت‌های ساخت‌وساز به‌دلیل پهنه R212 (ساخت 3طبقه در سطح اشغال 40درصد) و فاقد سند بودن بخش زیادی از املاک، زمینه برای افراد فرصت‌طلب در این محله فراهم و ساخت‌وساز غیرمجاز رونق گرفته است. البته در این میان نباید از تشکیل باندها و گروه‌های خشن غافل شد. کسانی که مدیریت و نظارت بر ساخت و سازهای غیرمجاز را بر عهده دارند و از طریق رفتارهای تهاجمی و راه انداختن درگیری‌های زرگری و... مانع از اعمال قانون و تخریب ساخت‌و‌سازها می‌شوند. این رویه در ادوار گذشته به بخش لاینفک محله گلابدره تبدیل شده بود اما در این دوره مدیریت شهری با توجه به گلایه‌مندی تعداد زیادی از سکنه، موضوع را پیگیری و با تصویب طرح موضعی، ساخت و سازهای غیرمجاز به خط پایان رسیده است.
بناهای 10طبقه در معابر باریک
محله گلابدره حدود 38هکتار بافت فرسوده دارد. در این محله 166پلاک سنددار هستند که به‌دلیل ریزدانگی و فرسودگی نیاز به تخریب و نوسازی دارند. 33پلاک مجوز ساخت گرفته‌اند اما 130پلاک همچنان ناپایدار باقی مانده‌اند.
براساس طرح تفصیلی ساخت‌وساز در پهنه R212 (مسکونی) در 3طبقه و سطح اشغال 40درصد انجام می‌شود. بنابراین مساحت خانه‌ها 40متر می‌شود و از این‌رو ساکنان رغبتی به تخریب و نوسازی قانونی ندارند. در این میان عده‌ای فرصت‌طلب با دور زدن قانون، بنای ساخت‌وساز غیرمجاز را پی‌ریزی کرده‌اند به‌نحوی که ساکنان گاهی شاهد ساخت بنای 10طبقه در کوچه‌پس‌کوچه‌های باریک هستند؛ موضوعی که ناصر‌امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران هم در بازدید خود از این محله به آن اشاره و نسبت به ساخت‌وسازهای غیرمجاز گلابدره هشدار داده بود.
انتقال مصالح با خودروهای شخصی
شهرداری تهران برای مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز با خلأهای قانونی مواجه است اما مدیریت شهری از هر ظرفیتی برای کنترل و ممانعت از این اتفاق استفاده می‌کند. ایجاد گیت‌های ورودی در محدوده محله‌هایی چون گلابدره مهم‌ترین اقدام در راستای جلوگیری از ورود غیرقانونی مصالح ساختمانی است اما باندهای مخوف ساخت‌وساز غیرمجاز، این گیت‌ها را دور می‌زنند. به‌گفته یکی از مدیران شهری ناحیه 3 منطقه یک کسانی که اقدام به ساخت‌وساز غیرمجاز می‌کنند، قانون را خوب بلد هستند و دور زدن قوانین را هم می‌دانند. او می‌گوید: «گیت‌ها توسط شهرداری تهران ایجاد شده اما براساس قانون عوامل شهربان و حریم‌بان اجازه توقف و تفتیش و بازرسی خودروها را ندارند. بنابراین سودجویان هم مصالح را از طریق خودروهای شخصی منتقل و در مواردی هم آهن‌آلات و مصالح سنگین را با دست یا استفاده از چرخ دستی و... منتقل می‌کنند.» البته در گلابدره مسیرهای اختصاصی برای انتقال مصالح توسط مافیای ساخت‌وساز ایجاد شده است.
فرایند طولانی تخریب بناهای ناایمن
خلأهای قانونی سبب افزایش سود افراد فرصت‌طلب و از سوی دیگر تضییع حقوق شهر و شهروندان شده است. وقتی سودجویان می‌دانند چگونه باید مصالح را منتقل کنند قطعاً از طولانی‌بودن فرایند تخریب هم اطلاع دارند. آنطور که مقامات شهرداری منطقه یک می‌گویند: «وقتی ساخت‌وساز غیرمجاز انجام می‌شود، حکم تخریب باید توسط دبیرخانه کمیسیون ماده 100صادر شود که البته در این میان مجوز قضایی و همراهی نیروهای انتظامی هم لازم و ضروری است؛ فرایندی که زمانبر است و همین موضوع باعث می‌شود در این مدت بنا ساخته شود و وقتی افراد در آن ساکن شوند، مجوز تخریب یا اصلا صادر نمی‌شود یا به ندرت چنین حکمی در موارد خاص صادر خواهد شد.» براساس بند 14ماده 55قانون شهرداری‌ها، عوامل شهرداری اجازه تخریب بناهای ناایمن و خطرساز را دارد اما این کار هم باید با مجوز قضایی صورت گیرد.
پایان کابوس بناهای ناایمن
مدیریت شهری در این دوره، برخورد با متخلفان در حوزه ساخت‌وساز و تخریب بناهایی که غیراصولی و یک‌شبه ساخته شده‌اند و ناایمن هستند و جان شهروندان را تهدید می‌کند، را در دستور کار قرار داده است. نمونه مشهود این رویکرد خلازیر است که شهرداری تهران نشان داد اهتمام ویژه‌ای در این موضوع دارد و با احدی مماشات نمی‌کند. تهیه و تدوین طرح‌های موضعی برای نقاطی از شهر تهران سبب ترویج ساخت‌وساز از یک سو و پایان ساخت‌وسازهای غیرمجاز از سوی دیگر می‌شود. طرح موضعی محله گلابدره هم پس از یک دهه بلاتکلیفی تصویب شده و به‌گفته سیدمهدی هدایت مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران این طرح زمینه‌ساز نوسازی بافت‌های فرسوده و ریزدانه گلابدره است. البته شهرداری تهران برای ترغیب ساکنان برای نوسازی بناهای فرسوده، تمهیدات و مشوق‌هایی هم پیش‌بینی کرده است. آنطور که مدیرعامل سازمان نوسازی به همشهری می‌گوید: «درصورتی‌که ساکنان برای تجمیع بناهای ریزدانه مشارکت کنند، سند املاک پیگیری و در نهایت پایان کار هم داده می‌شود. همچنین امیدواریم در 4سال آینده محدوده گلابدره نوسازی و سرانه‌های خدماتی اعم از فضای سبز، درمانی، آموزشی و... تأمین شود.»
شهرداری در برابر ساخت‌وساز غیرمجاز کوتاه نمی‌آید
حمیدرضا صارمی، معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران: ساخت‌وساز غیرمجاز گلابدره مربوط به ادوار گذشته است اما شهرداری در این دوره اهتمام ویژه‌ای برای کنترل ساخت‌وسازهای غیرمجاز دارد. تهیه طرح‌های موضعی برای نقاطی مانند گلابدره می‌تواند گره‌گشا باشد و امیدواریم با چنین اقداماتی شاهد پایان ساخت‌وسازهای غیرمجاز باشیم چرا که معتقدیم حتی یک ساختمان غیرمجاز، خلاف ضوابط و مقررات و بدون پروانه، نباید ساخته شود و شهرداری در این مدت نشان داده است که در این موضوع کوتاه نمی‌آید.
