اسرار جهان در تبت خاک می‌خورد؟
زمان در صومعه کهن ساکای متوقف شده و کوهی از دست‌نوشته‌ها و کتاب‌ها درآنجا خاک میخورند که محتوای بیشتر آنها همچنان ناشناخته است و به عقیده برخی، رمز آنها ممکن است کلید اسرار تاریخ باشد.
بنای کهن صومعه ساکای که حدود هزار سال پیش در تبت ساخته شده، مهم‌ترین مرکز مکتب ساکای از بودائیسم تبتی است. این صومعه، بخشی از یک محوطه بزرگ‌تر و مهم‌تر است که در طول زمان، نه فقط اهمیت خود را از دست داده که بخش اعظم بناهایش از بین رفته است. بنای فعلی، در سال 1268میلادی در دل صومعه قدیمی احداث شده و تا امروز پابرجا مانده است. این بنا که در منطقه ساکای در تبت قرار دارد، بارها مورد بازسازی و نوسازی قرار گرفته تا به شکل امروز رسیده است. سلسله‌های زیادی آمده‌اند و رفته‌اند و هر رفت‌وآمدی آسیبی به این محوطه و بناهایش زده است.
اما آنچه امروزه مورد توجه قرار گرفته، نه خود بنا و آیینی است که در آن شکل و اوج گرفته، بلکه گنجینه مکتوبات آن است. این گنجینه، اهمیت تاریخی و فرهنگی زیادی دارد؛ چون برخی از قدیمی‌ترین آثار هنری و کتیبه‌ها و کتاب‌های تبتی در میان آنها وجود دارد. در دوران پرآشوب و ویرانگر انقلاب فرهنگی در چین، صدها راهب مجبور شدند که این صومعه را ترک کنند. در آن زمان، بخش زیادی از بناهای این صومعه از بین رفت و محوطه از رونق افتاد. از آن اتفاق مهیب، حالا چند دیوار قدیمی و چند راهب پیر و انبوهی کتاب و دست‌نوشته برجامانده است. اینکه این گنجینه در طوفان‌های سیاسی از بین نرفته یک معجزه است و اینکه آنها به شکل مطلوب حفظ شده‌اند از آن هم تعجب‌آورتر است. با توجه به وضعیت صومعه، این گنجینه عملا در فراموشی و در گوشه‌ای رها شده و نه فقط انگیزه‌ای برای حفظ آن نبوده که نیروهای اقتصادی و منابع مالی هم در کار نبوده است. با این حال در قفسه‌های بلند و خاک خورده دیوارهای بلند و قدیمی کتابخانه این مجموعه به نام لاخانگ شمپو، همچنان ده‌ها هزار دست‌نوشته و کتاب روی هم تلنبار شده‌اند؛ از کتاب‌هایی که جنس جوهر نوشته‌های‌شان از طلاست گرفته تا طومارهایی که طول‌شان 3متر و عرض‌شان نیم متر است. برخی از این کتاب‌ها، همچنان صحافی آهنی خود را هم حفظ کرده‌اند. گفته می‌شود حدود 48هزار جلد کتاب در این کتابخانه است و یکی از آنها چنان بزرگ است که وزن آن 500کیلوگرم است. خبر خوش این است که در سال‌های اخیر این کتاب‌ها مورد توجه قرار گرفته و نگهداری از آنها جدی‌تر شده است. جدا از کاغذ و شیرازه، محتوای این کتاب‌ها هم مورد توجه زیادی قرار گرفته است. گفته می‌شود تنها حدود 5درصد از کتاب‌های این کتابخانه ترجمه و تفسیر شده است. برخی منابع گفته‌اند که عمر محتوای برخی از کتاب‌ها، به 6هزار سال پیش برمی‌گردد و اگر ترجمه شود و مطالبش در اختیار قرار بگیرد، بسیاری از رازهای دنیای باستان کشف خواهد شد.
