سهم بانوان در نشر کتاب

اردشیر آل‌عوض-محقق فرهنگ عامه

اگرچه تاریخ تهران مملو از بانوان نویسنده‌ای است که با وجود همه مشکلات سهم بسزایی در توسعه فرهنگ و ادب داشته‌اند، اما شمار نویسند‌گان زن در 3 -2 دهه اخیر نسبت به سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی رشد قابل توجهی داشته است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، در کشور فقط 11 نویسنده زن داشتیم، اما در سال 1358 شمار نویسندگان زن به 80 تن رسید. این آمار در میانه دهه 90 یعنی سال 1396، رشد قابل توجهی داشت و به 28 هزار و 239 نویسنده رسید.
با وجود چنین ظرفیتی، ما هرگز نتوانسته‌ایم نویسندگان زن توانمند را معرفی کنیم. به‌عنوان مثال، یکی از بهترین مصححان و مفسران شاهنامه فردوسی «مهری بهفر» است که شرح شاهنامه را در 15مجلد آماده کرده و تاکنون 7جلد آن منتشر شده است. در حوزه ترجمه قرآن نیز اثر «طاهره صفارزاده» یکی از برجسته‌ترین ترجمه‌های فارسی و انگلیسی قرآن کریم است. او در دانشگاه تربیت مدرس تهران رشته مترجمی را به‌عنوان یک فن تخصصی تدریس می‌کرد. همچنین یکی دیگر از آثار برجسته نویسندگان زن، ترجمه صحیفه‌سجادیه اثر «فاطمه احمدی» است که این کتاب مورد توجه مقام معظم رهبری نیز قرار گرفته است. در میان مجموعه تقریظ‌هایی که مقام معظم رهبری برای کتاب‌های حوزه شهدا و جانبازان نوشته‌اند نیز آثار بسیاری توسط نویسندگان زن
به رشته تحریر در آمده است.
در میان ناشران نیز «منصوره اتحادیه» یکی از نخستین بانوانی است که وارد حوزه نشر کتاب شد. اتحادیه بیش از 170عنوان کتاب منتشر کرده که حدود 34 جلد از این کتاب‌ها به قلم خود اوست. اتحادیه به‌صورت تخصصی در برخی از این کتاب‌ها به تاریخ تهران پرداخته که می‌تواند یکی از منابع مهم برای علاقه‌مندان پژوهش درباره تاریخ پایتخت باشد.
مرحومه «سیما کوبان» یکی دیگر از زنان برتر حوزه نشر کتاب در تهران بود. او به‌عنوان مدیر انتشارات دماوند، مبدع بخشی از تحولات تبلیغات در شهر تهران است. کوبان که در فرانسه تحصیل کرده بود با ایده‌هایی نو در حوزه تبلیغ کتاب زمینه‌ساز جهشی بزرگ در عرصه تبلیغ شد.
در میان بانوانی که در حوزه نشر کتاب فعال هستند، باید به نقش یک بانوی دیگر در انتشار دایره‌المعارف تشیع اشاره کنیم. 18مجلد از دایره‌المعارف تشیع توسط «فهمیه محبی» به چاپ رسید. جالب اینجاست که او با هزینه‌های شخصی و بدون اینکه از حامی دولتی استفاده کند، چنین کار مهمی در حوزه دین و فرهنگ انجام داد.
این موارد تنها گوشه‌ای از تلاش بانوان در حوزه نویسندگی و نشر کتاب است که نشان می‌دهد جایگاه بانوان در حوزه نشر و نویسندگی همواره جایگاهی رفیع و اثرگذار بوده است.