یادداشت
بانکی برای پروژه‌های توسعه‌ای بریکس
سید احسان خاندوزی؛ وزیر امور اقتصادی و دارایی
واژه بریک (BRIC) نخستین بار در سال 2001توسط جیم اونیل، اقتصاددان شرکت گلدمن ساکس برای معرفی اقتصادهایی به‌کار برده شد که رشد سریعی داشتند (برزیل، روسیه، هند و چین) و مبتنی بر این رشد سریع پیش‌بینی می‌شد که تا قبل از سال 2050به‌صورت جمعی اقتصاد دنیا را قبضه کنند، اما شکل‌گیری این گروه به‌صورت رسمی در سال 2009و در روسیه صورت گرفت. کشور آفریقای جنوبی نیز در سال 2010به این گروه اضافه شد و گروه بریکس (BRICS) ایجاد شد.
در نخستین بیانیه مشترک این گروه در اجلاس سال 2009، بر ضرورت اصلاحات در نهادهای مالی بین‌المللی به واسطه تغییرات صورت گرفته در اقتصاد دنیا تأکید شده است. از منظر آنها اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه باید صدا و نمود قوی‌تری در نهادهای مالی بین‌المللی داشته باشند و رؤسا و مدیران این نهادها باید از طریق یک فرایند آزاد، شفاف و مبتنی بر شایستگی انتخاب شوند. علاوه بر این تأکید کردند که به یک نظام پولی بین‌المللی باثبات، قابل پیش‌بینی و متنوع‌تر نیاز جدی وجود دارد.
در ادامه فعالیت‌های این گروه و در سال‌های بعد، شاهد ایجاد نهادها و ترتیباتی جدید در مواجهه با نهادهای مالی بین‌المللی سنتی یعنی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول بودیم. در ششمین اجلاس این گروه در فورتالزا برزیل در سال 2014، تأسیس بانک توسعه جدید (New Development Bank) به‌عنوان نهادی برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای کشورهای عضو و سایر اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه مصوب شد. اهداف و وظایف این بانک بسیار شبیه گروه بانک جهانی است و شاید بتوان آن را به‌عنوان بدیلی از سوی بریکس برای بانک جهانی نام برد. این بانک توسعه‌ای با اولویت پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای کشورهای عضو در حوزه‌های انرژی پاک و کارایی انرژی، زیرساخت‌های حمل‌ونقل، آب و فاضلاب، حفظ محیط‌زیست، زیرساخت‌های اجتماعی و زیرساخت‌های دیجیتال فعالیت می‌کند و تاکنون 32.8میلیارد دلار تأمین مالی صورت گرفته است که بیشترین آن در چین با 8.1میلیارد دلار و کمترین آن در روسیه با 4میلیارد دلار بوده است. براساس گزارش این بانک تاکنون 17000کیلومتر راه، 820 پل، 1390کیلومتر زیرساخت‌های مربوط به تونل یا کانال آب ایجاد شده یا ارتقا یافته و 35هزار واحد خانه ساخته شده است.
در ششمین اجلاس بریکس در سال 2014 علاوه بر تأسیس بانک توسعه‌ای جدید، معاهده‌ای (Treaty) نیز برای ایجاد ترتیبات ذخیره مشروط (Contingent Reserve Arrangement) با اندازه 100میلیارد دلار امضا شد. این معاهده کارکردی شبیه به یکی از وظایف صندوق بین‌المللی پول دارد و براساس آن چارچوبی برای تأمین نقدینگی از طریق سوآپ ارز درصورت بروز فشارهای کوتاه‌مدت ترازپرداخت‌ها ایجاد شده است.
اینک که با تلاش‌های دولت سیزدهم، جمهوری اسلامی ایران به عضویت گروه بریکس درآمده است، ضروری است برای استفاده از منافع اقتصادی آن اقدامات فوری صورت گیرد. عضویت در بانک توسعه جدید می‌تواند ثمرات قابل توجهی در حوزه تأمین مالی زیرساختی و توسعه‌ای داشته باشد. وزارت امور اقتصادی و دارایی همانطور که بانک توسعه اسلامی را که مدتی متوقف شده بود مجددا احیا کرد آماده اضافه کردن ظرفیت بانک توسعه نوین برای سرمایه‌گذاری خارجی است.
