سرپرست دادسرای امور جنایی تهران از جزئیات مراسم اجرای حکم قصاص می‌گوید
حکم قصاص چگونه اجرا می‌شود؟
سرپرست دادسرای امور جنایی تهران تاکنون به صدها پرونده جنایی رسیدگی کرده و شاهد قصاص قاتلان زیادی بوده است. محمد شهریاری اما در این سال‌ها با کمک همکارانش در واحد اجرای احکام، چهره‌های سرشناس و افراد خیر توانسته باعث بخشش محکومان زیادی شود و در آخرین لحظات پای چوبه دار از اولیای‌دم رضایت بگیرد. شهریاری در گفت‌وگو با همشهری سرنخ جزئیات بیشتری از مراحل اجرای حکم قصاص را بازگو کرد.
پیش از اجرای حکم قصاص معمولا چه تشریفاتی انجام می‌شود؟
برابر مقررات قانونی به زندانی اعلام می‌کنیم که وقت اجرای حکم رسیده است. حق دارد تقاضای ملاقات داشته باشد و با خانواده‌اش دیدار کند. به وکیل او هم ابلاغ می‌کنیم که در زمان اجرای حکم حاضر باشد. همینطور به اولیای‌دم هم ابلاغ می‌کنیم. چون قصاص موضوعی کاملا شخصی است. در ادامه باز هم با اولیای دم برای ایجاد صلح و سازش صحبت می‌کنیم و فواید عدم‌اجرا را گوشزد می‌کنیم. مثلا می‌گوییم اگر وجه‌المصالحه بگیرید و فلان اقدام مثبت را انجام دهید فواید آن از اجرای حکم بیشتر است. تجارب‌مان را در این زمینه برای‌شان بازگو می‌کنیم.
هنگام اجرای حکم چه افرادی در محل حضور دارند؟
در روز اجرای حکم قاضی اجرای احکام، مسئول زندان، فرمانده انتظامی محل و نماینده پزشکی قانونی در محل حاضر می‌شوند.
پیش از اجرای حکم چه صحبت‌هایی با طرفین پرونده انجام می‌دهید؟
در زندان سازوکاری پیش‌بینی کرده‌ایم که در سالن کنفرانس همه را جمع می‌کنیم. با اولیای دم صحبت می‌کنیم. می‌گوییم این فرد دیگر آن شخصی که مثلا 10سال قبل مرتکب قتل شده نیست و در این مدت اصلاح شده و حرفه یاد گرفته و.... معمولا در این جلسه موفق می‌شویم از اولیای‌دم رضایت یا مهلت بگیریم. از ظرفیت خادمان حرم‌ها، هنرمندان، ورزشکاران و... هم استفاده می‌کنیم. ما این راه را برای چهره‌ها بازکرده‌ایم که حتی تا پای چوبه دار هم بیایند و در این راه به ما کمک کنند. مثلا آقای پروین، آقای طالقانی و... هم بارها در این جلسه‌ها حاضر شده‌اند. خیلی از این افراد وقتی این صحنه‌ها را دیده‌اند می‌گویند که ما اصلا فکرش را هم نمی‌کردیم که برای بخشیده شدن یک قاتل تا این اندازه تلاش انجام شود.
اگر اولیای‌دم با وجود همه تلاش‌هایی که انجام دادید حاضر به بخشش نشدند، اقدام بعدی شما چیست؟
در مرحله بعدی قبل از اجرای حکم به اولیای‌دم می‌گوییم که باید به‌مدت 5دقیقه در اتاق اجرای حکم حرف زندانی را گوش کنید. اعم از اینکه قصد اجرای حکم را دارید یا نه. این فرصت مواجهه خیلی مهم است. چون معمولا اینطور است که از زمان وقوع قتل تا زمان اجرا اینها یکدیگر را ندیده‌اند یا اگر دیده‌اند، زندانی در حال دفاع بوده است. اما زمانی که زندانی به خط پایان رسیده و التماس می‌کند و می‌گوید اشتباه کردم و... زمان تأثیرگذاری است و خیلی از اولیای دم با دیدن این وضعیت از اجرای حکم صرف‌نظر کرده‌اند.
چه‌کسی حکم قصاص را اجرا می‌کند؟
هیچ‌یک از مقامات زندان، قضات، مددکاران و... حق اجرای حکم را ندارند. فقط اولیای دم باید اجرا کنند. اگر اجرا نکنند، ما هم حکم را اجرا نمی‌کنیم. گفته می‌شود مثلا سرباز حکم را اجرا می‌کند و... چنین چیزی وجود ندارد. اولیای‌دم می‌توانند یا خودشان یا وکیل‌شان حکم را اجرا کند. من معمولا از تجربیاتم با اولیای دم صحبت می‌کنم. می‌گویم مثلا الان شما برای اجرای حکم آمده‌اید و برمی‌گردید خانه. تفاوتی به حال شما ندارد که عزیزی را از دست داده‌اید فقط اینطور است که زندانی چند ساعت بعد می‌رود فلان قبرستان دفن می‌شود. احساسی که ناشی از خشم‌تان است موقتی است. شما می‌توانید راه روشن‌تری را انتخاب کنید.
