اضطراب های تک فرزندی

رابعه تیموری-روزنامه‌نگار

تا وقتی می‌توانستند صاحب فرزندان بیشتری شوند، هزار عذر و بهانه آوردند و در مذمت چندفرزندی داستان‌سرایی‌های آتشین و روشنفکرانه کردند، اما حالا که آنها مانده‌اند و یک فرزند، تازه به جفایی که در حق خود و فرزندشان کرده‌اند، پی برده‌اند. ما برای پیدا کردن خانواده‌های تک‌فرزند از ابوالفضل محمدی و لیلاسادات حسینی، مدیران مدارس متوسطه شهید چمران و شهید مطهری کمک گرفتیم و پای حرف‌های این خانواده‌ها و فرزندانشان نشستیم تا مزایا و معایب تک‌فرزندی را برایمان بشمارند:
مادر خانواده نجفی تا مقطع کارشناسی‌ارشد رشته آمار تحصیل کرده و در شرکتی بزرگ مشغول به کار است، ولی همزمان شدن روزهای شروع به کارش با تولد محمدحسین سبب شده دوران سختی را بگذراند. او می‌گوید: «مشکلاتی که داشتم باعث شد به داشتن فرزند دوم فکر نکنم، ولی حالا احساس می‌کنم به‌خاطر آسایش خودم به محمدحسین ظلم کرده‌ام.» محمدحسین شیرین‌ترین لحظات زندگی‌اش را در کنار فرزندان یکی از بستگانشان تجربه کرده است. او تعریف می‌کند: «یکی از آشنایان ما 3پسر دارد که تقریبا همسن من هستند. روزهایی که به دیدن آنها می‌رویم و می‌توانم ساعتی را به اختلاط و بازی با آنها بگذرانم خوش‌ترین لحظات زندگی‌ام است. وقتی فضای شاد و پرجنب‌وجوش خانواده آنها را با فضای ساکت و سنگین خانواده خودم مقایسه می‌کنم، نداشتن خواهر و برادر اذیتم می‌کند.»

انتظارت برآورده نشده
پدر سینا به‌دلیل حساسیت‌های بی‌منطق خود نسبت به تنها فرزندش احساس گناه می‌کند و می‌گوید: «همیشه دوست داشتم سینا به‌عنوان تنها فرزند خانواده، میان همسالانش ممتاز و سرآمد شود، اما حساسیت بیش از اندازه من و مادرش باعث شد او عصبی و پرخاشگر شود.» سینا جزو دانش‌آموزان برتر مدرسه نیست و از اینکه نمی‌تواند آرزوها و خواسته‌های پدر و مادرش را برآورده کند، ناراحت است. او می‌گوید: «پدر و مادر من تحصیلکرده هستند و از من انتظار دارند از آنها تحصیلات و موفقیت‌های علمی بیشتری داشته باشم، ولی استعداد من در رشته تکواندوست و نمی‌توانم در تحصیل پیشرفت زیادی داشته باشم.» والدین سینا به‌دلیل اینکه احتمال آسیب‌دیدگی ورزشکاران در رشته تکواندو زیاد است، به فرزندشان اجازه نمی‌دهند این رشته را به‌صورت حرفه‌ای دنبال کند.

مسئولیت‌های بزرگ
ابتلای مادر کوثر به بیماری صرع سبب شده بخشی از مسئولیت‌های خانه‌داری او را دختر نوجوانش انجام دهد. کوثر می‌گوید: «بسیاری از مواقع از اینکه خواهر یا برادری در کنارم نیست که در مشکلاتم سهیم باشد یا حرف‌های خصوصی زندگی‌ام را با او در میان بگذارم، احساس تنهایی می‌کنم.» مادر کوثر نگرانی فرزندش را درک می‌کند و می‌گوید: «مادر من در سال‌های آخر زندگی‌اش زمین‌گیر شده بود و من و 4خواهرم به سختی از او نگهداری می‌کردیم، ولی حالا دختر نوجوانم باید به تنهایی نگران سلامت من باشد.»‌

مکث
تک‌فرزندی و دردسرهایش
علی افروز کاهش رشد اجتماعی را یکی از مهم‌ترین پیامد‌های تک‌فرزندی عنوان می‌کند و می‌گوید: «کودکان در تعامل با خواهران و برادران خود مراحل اجتماعی شدن را طی می‌کنند و تعامل با سایر افراد جامعه را می‌آموزند، اما کودکان و نوجوانانی که از داشتن خواهر و برادر محرومند و در خانواده‌های تک‌فرزند رشد می‌کنند، نمی‌توانند با همسالان خود ارتباط مناسبی داشته باشند و در جمع آنها دچار کمبود اعتماد به نفس، ترس و اضطراب می‌شوند.»

نگاه
مسئولیت‌های سنگین
افروز حساسیت و توجه افراطی والدین تک‌فرزند نسبت به کودکشان را آسیب‌زا عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «والدین تک‌فرزند هر اتفاق کوچکی را که برای فرزندشان پیش می‌آید، یک بحران و حادثه بزرگ و مهم می‌پندارند و این حساسیت والدین بار مسئولیت و فشار روانی فرزندشان را افزایش می‌دهد. این والدین در مورد فرزندان‌شان دچار نوعی وسواس و اضطراب دائمی هستند و در موقعیت‌های حساس به‌سختی می‌توانند رفتاری منطقی از خود بروز دهند.»