توافق نامحسوس در اوپک با مذاکره خصوصی ایران و عربستان

وین- رضا زندی |  روزنامه‌نگار و تحلیلگر نفتی:

صندلی ایران در سالن محل برگزاری صد و هفتاد و چهارمین اجلاس اوپک خالی بود. روی صندلی وزیر سعودی هم کسی نبود. سایر 12 وزیر اوپکی منتظر نشسته بودند. آغاز جلسه رسمی وزرای اوپک با بیش از یک‌ساعت تأخیر مواجه شده بود. تعداد زیادی از خبرنگاران نیز منتظر ایستاده بودند. همه‌‌چیز به مذاکرات خصوصی وزیر نفت ایران با وزیر انرژی و معادن عربستان سعودی بستگی داشت. جلسه‌ای طولانی که همه در دبیرخانه اوپک منتظر نتیجه آن بودند. صبح جمعه، ایران با این موضع به محل برگزاری اجلاس اوپک رفت تا با هر توافقی که منافع ایران تحت تحریم را به خطر بیندازد مخالفت کند. زنگنه قاطعیتش را برای مقابله با هر تصمیمی که مسیر تحریم نفتی ایران را هموار کند عصر پنجشنبه به اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها نشان داده بود. وقتی که جلسه «کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک» را به نشانه اعتراض ترک کرد. با وجود اینکه وزیر انرژی روسیه پیش از نشست کمیته، حدود 45دقیقه با او به‌صورت خصوصی جلسه گذاشته بود. در 24ساعت پنجشنبه تا جمعه چه اتفاقی افتاد که وزیر نفت ایران پیش از شروع جلسه وزارتی اوپک، به خبرنگاران گفت: «من برای شکل‌گیری به یک توافق در اوپک نا امید نیستم.»

زنگنه درباره ملاقات با وزیر سعودی چه گفت؟

پیش از آغاز جلسه از زنگنه پرسیدم: «آیا درباره اتخاذ موضع اوپک در برابر تحریم فرامرزی کشورهای دیگر، با وزیر انرژی عربستان صحبت کردید؟» زنگنه گفت که ملاقات بدی با وزیر سعودی نداشته است و تصریح کرد: «من درباره همه مسائل صریح با ایشان صحبت کردم.» همین ملاقات صریح باعث شد تا اوپک با وجود فشار آمریکا، توافق کاهش تولید نفت خود را لغو نکند. رئیس‌جمهور آمریکا دوبار پیش از اجلاس اوپک، خواستار افزایش تولید نفت سازمان شده بود تا قیمت نفت کاهش یابد. اوپک چطور به توافق رسید بی‌آنکه زیر فشار آمریکا تصمیم بگیرد؟

پیامی که نباید مخابره می‌شد

پیش از شروع اجلاس اوپک، روسیه خواستار افزایش 1.5میلیون بشکه‌ای تولید نفت کشورهای اوپک و غیراوپک شده بود. عربستان افزایش یک میلیون بشکه‌ای را می‌خواست و کشورهایی نظیر الجزایر و کویت به‌دنبال سناریوهای افزایش 400 تا 600هزار بشکه‌ای بودند. این اما همه ماجرا نبود. هر نوع کنار گذاشتن «توافق کاهش جهانی تولید نفت» و شکل‌دهی به یک توافق جدید برای افزایش تولید نفت یک پیام قوی به بازارهای جهانی می‌فرستاد. و آن همراهی نفتی‌ها با تحریم یکجانبه آمریکا علیه ایران بود. این پیام نباید هرگز از اوپک مخابره می‌شد.

اولین تصمیم اوپک؛ دستاورد مهم ایران

وزرای اوپک دیروز در وین تصمیم پیچیده‌ای گرفتند تا هم ایران راضی به امضای آن شود و هم عربستان آن را بخواهد. مهم‌ترین دستاورد اجلاس 174 اوپک، حفظ «بیانیه همکاری اوپک و غیراوپک برای کاهش تولید نفت» بود. بیانیه‌ای که نیمه دوم سال2016 مورد توافق قرار گرفت. از ابتدای سال2017 اجرایی شد و دوباره تا انتهای سال2018 تمدید شد. براساس آن بیانیه اوپکی‌ها روزانه یک میلیون و 200هزار بشکه و غیراوپکی‌ها روزانه 600 هزار بشکه از بازار نفت خارج کردند تا با کاهش ذخایر انبارهای نفت، قیمت‌ها افزایش یابد. یک منبع آگاه به «همشهری» گفت: «عربستان تلاش می‌کرد تا پیش از موعد به این توافق خاتمه دهد و برای افزایش سهمیه تولید اضافه از اوپک مجوز بگیرد.» وزیر نفت به همراه حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در هیأت عامل اوپک، دیپلماسی چند لایه‌ای را، از قبل از اجلاس اوپک طراحی کردند تا توافق جدید رسمی برای افزایش تولید اوپک رخ ندهد. من در وین از نزدیک شاهد فعالیت دیپلماتیک و بازی خبری هیأت ایرانی بودم.

بالاخره چقدر نفت اضافه وارد بازار می‌شود؟

اوپک در بخش دوم توافق خود تصمیم گرفت تا میزان پایبندی اعضای خود را به «توافق کاهش جهانی تولید نفت» به 100درصد برساند. به‌دلیل تحریم برخی کشورها نظیر ونزوئلا و مشکلات داخلی و فنی برخی دیگر نظیر لیبی و آنگولا، میزان پایبندی اوپکی‌ها به توافق کاهش تولید، در‌ماه می، حدود 147درصد بود. به همین‌خاطر به‌جای آنکه در مجموع کشورهای اوپک و غیراوپک، 1میلیون و  800هزار بشکه در روز، نفت از بازار خارج شود، روزانه حدود 2میلیون‌و800 هزار بشکه از بازار نفت خارج شده است. اوپکی‌ها دیروز توافق کردند تا اجازه ندهند سطح پایبندی بالاتر از 100درصد برود. نماینده ایران در هیأت عامل اوپک در این‌باره به سایت وزارت نفت گفته است: «چنین چیزی نباید به‌معنای افزایش تولید اوپک تلقی شود. بلکه اوپک مدتی کاهش بیشتر از حد داشته است. حالا قرار است به حالت عادی برگردد.» کاظم پور اردبیلی معتقد است با این روند کمتر از 500هزار بشکه نفت وارد بازار می‌شود. آن هم به مرور. پس از پایان جلسه اوپک، از وزیر نفت عراق پرسیدم: «با این توافق اوپک، چه میزان نفت اضافی وارد بازار می‌شود؟» اللعیبی پاسخ داد: «حدود 770هزار بشکه از اول جولای (نفت اضافه وارد بازار می‌شود.)» زنگنه در پاسخ به همین سؤال این میزان را کمتر از 700هزار بشکه در روز عنوان کرد و وزیر انرژی عربستان، این مقدار را حدود 1میلیون بشکه در روز اعلام کرد. اختلاف این اعداد نشان می‌دهد که کشورهای اوپکی، توافق را طوری نوشته‌اند تا هر یک بتوانند بهره‌برداری خود را داشته باشند.

جنگ پنجشنبه، صلح جمعه و سربازان شنبه

ترامپ، بلافاصله پس از اتمام جلسه اوپک دوباره اظهار امیدواری کرد که اوپک تولید نفت را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد تا قیمت نفت پایین نگه داشته شود. قیمت نفت برنت، ساعتی بعد از جلسه اوپک بالای 74دلار بود. پس، بازار نفت هم واکنش دلخواه ترامپ را نداشت. از همین جا می‌توان نوشت که ایران در بازی پیچیده نفتی وین به منافعش رسیده است. منافعی که البته تحت تحریم قرار گرفته است. جنگ دیپلماتیک پنجشنبه وین با صلح روز جمعه تمام شد. سربازان شنبه در خانه هایشان بمانند.! نکته مهم، مقابله هوشمندانه و مدبرانه با تحریم‌های آمریکاست. تجربه تدبیر در اوپک و گرفتن منافع آن کافی نیست تا از آن در سایر بخش‌های کشور استفاده کنیم؟!