گزارش
زمانی برای تغییر‌کتاب‌های درسی
شروع تغییرات کتاب‌ها از دوره ابتدایی خواهد بود
رابعه تیموری-روزنامه‌نگار
«فرمول‌های سخت و پیچیده فیزیک و ریاضی را که با آن مشقت یاد گرفتم، هیچ‌وقت به کارم نیامد .... همین که از سر جلسه امتحان بیرون آمدم، همه اطلاعاتی که در مورد جغرافیای قاره‌های مختلف حفظ کرده بودم از سرم پرید!... کتاب‌های کمک آموزشی از کتاب‌های درسی کاربردی‌تر و مفیدتر هستند.» این گلایه‌ها، حرف دل بخشی از فارغ‌التحصیلانی است که بعد از پایان دوران ابتدایی و آموزش متوسطه و واردشدن به زندگی، نیم نگاهی به دوران تحصیلی‌شان می‌اندازند و برای زمان و انرژی‌ای که برای یادگیری بعضی از معلومات غیرکاربردی یا پیچیده صرف کرده‌اند، به‌گفته رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تغییر عناوین کتاب درسی در سال تحصیلی پیش‌رو آغاز می‌شود و مقطع ابتدایی، نخستین مقطعی است که این تغییرات را تجربه می‌کند.
در نتایج پژوهشی که پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش به‌تازگی درباره حجم کتاب‌های درسی دانش‌آموزان ایران انجام داده، آمده است: «برنامه درسی علوم تجربی دوره نخست ابتدایی ایران به‌لحاظ حجم، محتوا، چگالی و مطالبی که باید به دانش‌آموزان آموزش داده شود 2 تا 10برابر سایر کشورهاست! این نتایج نشان می‌دهد در حوزه کتاب‌های درسی، شرایط خوبی نداریم.»علی لطیفی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به نتایج این پژوهش اشاره می‌کند و می‌گوید: «تغییر عناوین و ساعات دروس از مطالبات به‌حق مردم است و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به‌عنوان متولی اصلی در حوزه تألیف کتاب‌های درسی باید به این موضوع توجه کند.» او به لزوم به روز بودن و تناسب محتوای کتاب‌های درسی با نیاز جامعه اشاره می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از کتاب‌های درسی، عمر ۵ و ۱۰ساله دارند و آخرین تغییرات و بازنگری که در محتوای آنها اتفاق افتاده مربوط به سال‌ها پیش است. دشواری متون، حجم بالا و غیرکاربردی بودن مطالب برای زندگی حال و آینده دانش‌آموزان از ایرادات مهمی است که به این کتاب‌ها وارد شده و ما را مصمم کرده تا محتوای کتاب‌های درسی را تغییر دهیم.»
آموزش‌ها کاربردی می‌شوند
لطیفی درباره مراحل تغییر محتوای کتاب‌های درسی می‌گوید: «براساس یک برنامه‌ریزی می‌توانیم نسبت به تغییر کتب درسی اقدام کنیم و برای دستیابی به این هدف 2 طرح کلان را پیگیری می‌کنیم؛ طرح اول تغییرات و اصلاحاتی است که امسال در برخی محورها و عناوین پایه‌های تحصیلی مختلف شاهد هستیم و شامل بازنگری و اصلاح فعالیت‌های درسی و تمریناتی است که کاربردی نیستند. اگر چه این تغییرات در همه مقاطع اتفاق می‌افتد، اما عناوین درسی دوره ابتدایی تغییرات بیشتری خواهند داشت.»رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی سال تحصیلی1404-1403 را زمان اجرای گام دوم طرح تغییرات کتاب‌های درسی عنوان می‌کند و می‌افزاید: «طرح کلان دیگری را دنبال می‌کنیم که بازنگری اساسی در کتاب‌های درسی در تمام دوره‌ها و شاخه‌های تحصیلی را مدنظر دارد که طرح سنگین‌تری است. پیش‌بینی ما این است که نتیجه‌اش از سال۱۴۰۳ به مدارس می‌رسد و تحولی مشابه آنچه سال۱۳۹۰ در محتوای کتاب‌های درسی شکل گرفت، از سال۱۴۰۳ به‌وقوع خواهد پیوست.»
فوق برنامه مکمل کتاب‌های درسی
لطیفی محدود کردن آموزش مدارس به محتوای کتاب‌های درسی را آسیب‌زا می‌داند و می‌گوید: «مدرسه فقط به‌معنای ساعات کلاس درس نیست، بلکه باید فعالیت‌های فوق‌برنامه‌ای طراحی شود و حجمی از زمان به آن اختصاص یابد تا به تعلیم و تربیت واقعی دست پیدا کنیم. بسیاری از اهداف آموزشی و تربیتی را نمی‌توان از طریق کتاب‌های درسی محقق کرد و حتی در بسیاری از زمینه‌ها ابزار، نارسا برای تحقق اهداف نظام آموزشی است.»
