250سال با حرم رضوی

پس از انقلاب اسلامی
طرح توسعه حرم رضوی در این دوره دنبال شد و مجموعه گسترش فراوانی یافت. طلای گنبد که بر اثر زمان ساییده شده بود‌، با طلای جدید جایگزین شد‌ و گزارش این تعویض در لوحه‌ای نوشته و بر گنبد نصب شد. رواق دارالولایه، صحن قدس، یک ایوان جدید، سقاخانه، صحن جمهوری اسلامی، 2گلدسته در پشت در‌‌های شمالی و جنوبی، بست شیخ بهایی، کتابخانه جدید، دانشگاه علوم رضوی و توسعه فلکه حرم و زیرگذر زیر حرم به همراه ساخت صحن جامع رضوی، رواق‌های دارالولایه، دارالهدایه، دارالرحمه و دارالأجابه در همین دوران احداث شد. فضای داخلی بنای حرم توسعه یافت و ایستایی گنبد هم افزایش یافت. درهای ورودی به بنای حرم در سمت پیش‌رو و پایین پای مقبره امام هشتم هم گشایش یافت. آخرین ضریح نصب‌شده بر مقبره علی‌بن موسی‌الرضا(ع) نیز ضریح مشهور به آفتاب است که در اسفند سال۱۳۷۹ نصب شد. صحن جمهوری اسلامی، پیامبر اعظم، هدایت، کوثر و رواق امام خمینی در همین دوره ساخته و مجموع مساحت مجموعه از ۱۲هکتار به بیش از ۷۰هکتار رسید.

پیش از انقلاب اسلامی

سال۱۳۰۷ ه‍.ش در شبکه پیرامون فلکه حرم امام‌رضا(ع)، تغییراتی انجام شد. کمی بعد نیز ساختمان‌های موزه، کتابخانه و تالار تشریفات ‌به حرم افزوده شد. رضاخان که واقعه مسجد گوهرشاد را هم رقم زد معترضان خود را در مسجد به رگبار بست. در دوره پهلوی دوم، خشت‌های طلایی گنبد، پس از رنگ‌آمیزی با آب طلا، در جای خود قرار گرفتند و ضریح نیز مرمت شد. سقف تاریخی مسجد بالاسر هم به صورت غیراصولی با سقف جدید و بتنی جابه‌جا و سقف از نو کاشیکاری و تزئین شد و همچنین محراب قدیمی مسجد نیز برداشته و به موزه منتقل شد. دیواره قدیمی حرم در سمت بالاسر که ضخامتی حدود 3متر داشت و وزن گنبد بر آن قرار گرفته بود، تخریب و باز هم در اقدامی غیراصولی پایه‌هایی بتنی جایگزین شد. بر اثر تیراندازی ساواک در سال‌57 نیز چندین گلوله به توحیدخانه و دیواره‌های کفشداری گنبد ‌الله‌وردی‌خان اصابت کرد.

دوره قاجاریه

فتحعلی‌شاه رواق دارالضیافه و سومین ضریح حرم را احداث کرد. بنای صحن آزادی (صحن نو) نیز در سال۱۲۳۳ به فرمان ناصرالدین‌شاه ساخته شد و ایوان غربی طلاکاری شد. رواق دارالسعاده و بنای مدرسه علینقی میرزا که بعدها به رواق دارالذکر تغییر نام یافت، در این دوره احداث شدند. ایوان شمالی صحن عتیق که ایوان شاه‌عباسی هم نامیده شده، توسط محمد‌شاه قاجار مرمت و در دوران تولیت عضدالملک در سال۱۲۷۵ آیینه‌کاری بر نقاشی‌های نفیس حرم و کاشی‌کاری‌های قدیمی صورت گرفت. ناصرالدین‌شاه نیز بر ازاره دیوار تا بالای ایوان ناصری و سقف مقرنس آن را با خشت طلا پوشاند.