وعده حذف دلار از سفر خارجی

رضا کربلایی- روزنامه‌نگار

امسال از نظر بانک مرکزی عرضه دینار به زائران اربعین یک تجربه موفق در مسیر حذف دلار از مبادلات غیرتجاری و سیاحتی بوده است، به‌طوری که حالا محمدرضا فرزین می‌گوید: الگوی به‌کارگرفته شده را که مورد رضایت زوار اربعین و مقامات مختلف نیز قرار گرفت، می‌توان برای تخصیص ارز مسافران به سایر کشور‌های منطقه نیز به‌کار برد. به‌گزارش همشهری، به‌نظر می‌رسد اگر این تجربه موفق در سایر سفرهای خارجی ایرانیان اجرایی شود، از این پس به‌طور مثال به مسافرانی که قصد سفر به ترکیه داشته باشند، لیر پرداخت می‌شود و دیگر خبری از دلار و حتی یورو نخواهد بود و هر مسافری قبل از سفر به هر کشوری برای گرفتن ارز مسافرتی باید روی ارز کشور مقصد حساب باز کند. اما آیا این اقدام شدنی است؟  رئیس‌کل بانک مرکزی توضیح می‌دهد: در حال حاضر معاملات کالایی ایران با سایر کشور‌ها عموماً با ارزهای یورو، درهم، یوان، روبل، روپیه و دینار صورت می‌پذیرد، ولی درخصوص معاملات سیاحتی و غیرتجاری، همچنان ارز‌های غالب یورو و دلار است. به‌گفته او، تجربه عملی «حذف دلار از مبادلات غیرتجاری و سیاحتی» در ایام اربعین امسال برای نخستین بار اتفاق افتاد. فرزین می‌افزاید: تعمیم تجربه رضایت‌بخش استفاده از ارز محلی در اربعین حسینی امسال به سایر کشور‌های منطقه، موضوعی است که در حال بررسی کارشناسی و برنامه‌ریزی عملیاتی است و به‌زودی شاهد اجرای آن خواهیم بود.

چالش‌های فنی حذف دلار از سفر خارجی
یکی از تفاوت‌های اختصاص ارز اربعین به دینار عراق را می‌توان در بازه زمانی اجرای این طرح جست‌وجو کرد چرا که 6بانک دولتی و شبه‌دولتی در 1790شعبه شهری و روستایی مشارکت داشتند و با این حساب اگر قرار بر سرایت این الگو به سفرهای خارجی ایرانیان به کشورهای منطقه باشد، شرط نخست آن، آمادگی شبکه بانکی و گستره شعب آن در سراسر کشور خواهد بود. چالش بعدی بانک مرکزی اما این است که باید منابع ارز مورد نیاز سفرهای خارجی تامین شود و متناسب با نیاز مسافران، اسکناس ارز کشور مقصد را در اختیار داشته باشد چنان‌که رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید: از ماه‌ها قبل، منابع دیناری عرضه ارز اربعین زائران ایرانی فراهم و برای نخستین بار نیز به جای ارز‌های دلار و یورو، از ارز کشور مقصد استفاده شد. این اظهارنظر فرزین این فرضیه را تقویت می‌کند که منابع ارزی مورد نیاز به‌صورت دینار از محل مطالبات ایران از عراق وارد شده و در اختیار شعب منتخب بانک‌ها قرار گرفته است. حال اگر بانک مرکزی بخواهد چنین تجربه‌ای را درخصوص ارزهای دیگر کشورها اجرایی کند، ابتدا باید به فکر فراهم کردن ارزهای یادشده و توزیع آن در شعب یا صرافی‌های منتخب باشد. از سوی دیگر چنانچه اختصاص ارز پس از گیت خروجی فرودگاه‌های بین‌المللی صورت گیرد، بانک‌های دارای شعب یا دستگاه‌های خودپرداز باید از قبل نسبت به تامین منابع ارزی خود به ارز کشورهای مقصد مسافران اقدام کنند.

چالش نوسان قیمت
دردسر دیگر پیش روی بانک مرکزی چگونگی مدیریت نوسان ارزش ارزهای نگهداری شده است زیرا ممکن است برخی ارزها که جهان‌روا نیست، در یک بازه زمانی مشخص، دچار نوسان شود. به‌گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، مسئولان این بانک از ماه‌ها قبل، برآورد دقیقی از منابع دیناری مورد نیاز تا پایان سفر اربعین حسینی را پیش‌بینی کرده بودند و با برنامه‌ریزی دقیق، خدمات ارز اربعین با نرخ یکسان در تمام شعب و در طول روز‌های هفته ارائه شد و در طول ایام اربعین نیز همگان شاهد بودند که این اقدام باعث کاهش نرخ دینار در بازار غیر‌رسمی شد.

مکث
راهی که باید طی کرد
جایگزین کردن ارز کشورهای مقصد به جای دلار در فرایند تامین ارز خدماتی و استفاده از تجربه ارز اربعین به توافق با کشورهای مدنظر بستگی دارد و از این منظر بانک مرکزی باید در مسیر مذاکرات با بانک‌های مرکزی کشورهای هدف گام بردارد. در چندسال اخیر کشورهای مختلف در تلاش برای حذف دلار از مبادلات تجاری برآمده‌اند و آمادگی خود را برای تجارت با ارز محلی نشان داده‌اند و حتی پیمان‌های دوجانبه پولی هم امضا کرده‌اند با این حال باید دید مذاکرات بانک مرکزی با کشورهای دیگر چه نتیجه‌ای دارد؟