فرش قرمز بورس زیرپای دانش‌بنیان‌ها

بهزاد رنجبر- روزنامه‌نگار

سازمان بورس دستورالعمل پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان را در بورس اصلاح و ابلاغ کرد. برآورد می‌شود با اصلاح این دستورالعمل مسیر ورود شرکت‌های دانش‌بنیان دربورس هموارشود. به گزارش همشهری، اکوسیستم استارت‌آپی ایران که با نام شرکت‌های دانش‌بنیان شناخته می‌شود در طول  دهه گذشته به‌طور مدام رشد کرده، اما اکنون با چالش‌های تامین مالی مواجه است. برخی برآورد‌ها حاکی‌است  که در حال حاضر بیش از 5هزار شرکت دانش‌بنیان در اقتصاد ایران فعال هستند، اما با توجه به اینکه سهام این شرکت‌ها به جز یک شرکت در بورس عرضه نشده است ارزش این شرکت‌ها به‌طور دقیق مشخص نیست. بر اساس برخی برآورد‌ها احتمالا ارزش کل شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران رقمی بیش از 70هزار میلیارد تومان است که از این میزان فقط سهام تپسی به ارزش 1600میلیارد تومان در بورس حضور دارد.در طول سال‌های گذشته نشست‌های مختلفی برای حضور این شرکت‌ها در بورس برگزار شده اما روند کار بسیار کند است. کارشناسان اعتقاد دارند، علت آن موانعی است که در بخش قوانین و مقررات بورس وجود دارد. به‌طور مثال تاکنون ضوابط درستی برای شناسایی دارایی‌های نا مشهود در بازار سرمایه وجود نداشته درحالی‌که بخش عمده دارایی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان شامل دارایی‌ها نا مشهود است.  برهمین اساس روز گذشته سازمان بورس دستورالعمل پذیرش شرکت‌های اقتصاد دیجیتال را در بورس تهران اصلاح و ابلاغ کرد. به‌نظر می‌رسد این کار برای تسهیل ورود شرکت‌های دانش‌بنیان در بورس انجام شده‌است.

تسهیل ورود دانش‌بنیان‌ها به بازار سهام
با اصلاحات سازمان بورس دست‌کم 8ماده و تبصره از دستورالعمل پذیرش شرکت‌های اقتصاد دیجیتال که به‌نظر به مانعی برای حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در بورس تبدیل شده‌بود، حذف شد. حضور شرکت‌های دانش‌بنیان مشروط به 3 عامل اصلی شده‌است؛  هر شرکتی که 2شرط را از این شروط سه‌گانه دارا باشد، می‌تواند درخواست پذیرش خود را برای حضور در بورس تهران ارائه کند.
شرط نخست این است که کسب‌وکار این شرکت‌ها داده‌محور و بر بستر اینترنت باشد و شرط دوم این است که این فعالیت‌ها کاربرپایه باشد.
الزام سومی که برای شرکت‌های دانش‌بنیان درنظر گرفته‌شده این است که بیش از 30درصد از ارزش روز دارایی‌های آنها نامشهود باشد.
به‌نظر می‌رسد با توجه به ساده‌تر‌شدن قاعده پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در بورس مسیر ورود این شرکت‌ها به بازار سرمایه هموار شود.
یکی از این قواعد مهم که به پذیرش ورود شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند، شناسایی دارایی‌های نا مشهود این شرکت‌هاست؛ چراکه ماهیت و جنس شرکت‌های دانش‌بنیان با شرکت‌های بورس از جنبه دارایی‌ها متفاوت است. دارایی شرکت‌های بورس عمدتا مشهود است، اما دارایی شرکت‌های دانش‌بنیان عمدتا نا‌مشهود و شامل برند، دانش و فناوری و ابزار‌هایی است که به‌دلیل آنکه ارزشگذاری آنها پیچیده است تاکنون به‌طور دقیق محاسبه نمی‌شده است اما از‌ماه گذشته اقدامات عملی خوبی از سوی مقامات بازار سرمایه و وزارت اقتصاد برای شناسایی دارایی‌های نا‌مشهود انجام شده است.
همچنین طبق ماده 9 این دستورالعمل علاوه بر اعضای هیأت پذیرش 2عضو متخصص در حوزه اقتصاد دیجیتال می‌توانند با حق رأی، به ترکیب هیأت پذیرش اضافه شوند. این موضوع می‌تواند  ورود این شرکت‌ها را به بورس تسهیل کند.
عرضه اولیه شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال نیز می‌تواند به تشخیص هیأت پذیرش به روش افزایش سرمایه از محل سلب حق‌تقدم انجام شود که این موضوع می‌تواند جذابیت تامین مالی از طریق بورس را برای سهامداران اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر کند.

ضرورت ورود دانش‌بنیان‌ها به بورس
یکی از مشکلات بزرگ اکوسیستم استارت‌آپی کشور تامین منابع مالی و به بیان ساده‌تر پول است. بسیاری از شرکت‌های فعال در بخش دانش‌بنیان اکنون با مشکلات تامین مالی مواجهند. طبق برخی پژوهش‌ها شرکت‌های دانش‌بنیان فقط برای حفظ موقعیت فعلی‌شان بانرخ رشد متوسط سالانه به 2هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارند.
همچنین برای ایجاد تغییرات و رشد اساسی در اکوسیستم استارت‌آپی ایران سالانه به 10تا 12هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز است. این در حالی است که آمار‌ها نشان می‌دهد حجم سرمایه‌گذاری‌هایی که سالانه در این بخش انجام می‌شود سالانه در حدود 300میلیارد تومان است و این گویای این موضوع است  که در حال حاضر فقط 15درصد سرمایه مورد نیاز استارت‌آپ‌ها از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر تامین می‌شود.
‌طبق اطلاعات انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران، ارزش‌ سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر‌‌ در‌سال‌های1۳۹۸‌ و 1۳۹۹ ‌در‌مجموع‌ هزار میلیارد تومان بوده  و تاکنون بین 35تا 60میلیون دلار سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها انجام شده، اما برای توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران لازم است منابع مالی بیشتری هزینه شود و این کار صرفا از طریق بازار سرمایه و استفاده از ابزار‌های مالی شدنی است.
درواقع در بازار سرمایه ابزار‌ها و امکانات زیادی برای تامین مالی و افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه اقتصاد دیجیتال وجود دارد که می‌تواند منجر به رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران شود.