اینجا چراغی روشن است

اسامی روی عناصر طبیعی همچون دریا، کوه، جنگل و چشمه و همچنین اسامی محل زندگی و روستاها از سوی گذشتگان ما با دلیل منطقی انتخاب می‌شده‌است. سیدمحمد بهشتی، کارشناس میراث فرهنگی در گفت‌وگو با همشهری به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی صحبت از گذشتگان ماست باید از حدود 8دهه پیش را درنظر بگیریم. پژوهش‌ها نشان می‌دهد تا آن زمان و قبل از دوره اخیر، اسامی با مسمایی انتخاب می‌شده. مثلا اگر اسم رودخانه‌ای زاینده‌رود بوده، یعنی این رودخانه سرشار از زندگی است. بی‌دلیل نبوده که اسم کوهی را دماوند می‌گذاشتند و اسم دره‌ای را اشکورات.» از دیدگاه او همه اسامی کهن، برای خودشان قصه و افسانه‌ای دارند. بهشتی ادامه می‌دهد: «وقتی اسمی را روی محلی می‌گذاشتند یعنی آنجا را از ناکجاآباد خارج می‌کردند. معمای آن محل حل‌وفصل می‌شد. فردی اسمی را با معرفت و شناخت انتخاب می‌کرد و روی پل یا دشت یا ده می‌گذاشت.»

راز نام‌های کهن
این کارشناس میراث فرهنگی درباره تغییر اسامی بدون شناخت وجه تسمیه آن بیشتر توضیح می‌دهد و می‌افزاید: «وقتی اسمی را تغییر می‌دهیم و هیچ شناختی راجع به هویت آن محل نداریم، غیراز ناآگاهی چه می‌تواند باشد؟ مخصوصا وقتی از نام‌های اصیل به نام‌های بی‌مسما تغییر می‌دهیم. بدون اینکه متوجه باشیم به‌خودمان خسارت می‌زنیم چون نمی‌دانیم آن نام بر چه چیز دلالت می‌کند و چه رازی را می‌گشاید.»بهشتی با تأکید بر اینکه ما باید امانتدار این نام‌ها باشیم، می‌افزاید: «امانتدار باشیم و این نام‌ها را به نسل آینده منتقل کنیم. نام‌هایی که مثل چراغ روشن هستند و مسیر زندگی را نشان می‌دهند.» او درباره فراموش کردن نام‌های کهن خاطرنشان می‌کند: «فراموش کردن نام‌ها، مثل خاموش کردن چراغ‌های راه است.»

فراموشی قصه نام‌ها
بیشترین آسیب از تغییر اسامی کهن به اسامی جدید متوجه مناطق یا روستاهایی است که کماکان از سکنه خالی می‌شود. بهشتی با یادآوری این موضوع می‌گوید: «جنوب منطقه خراسان یا بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان را درنظر بگیرید که مردمش مهاجرت کرده‌اند. حالا اسم روستا هم عوض شود یا اسم رود و دره‌ای در آن حوالی، دیگر هیچ‌کسی نمی‌داند نام قدیم آن محل و کوه چه بوده و چرا این نام را داشته؟ این چراغ چه وسعتی را برای زیستن در آن منطقه روشن می‌کرده؟ کسی نمی‌داند. چراغی خاموش شده‌است. البته ممکن است آن نام در کتابی یا نقشه‌ای ماندگار شده باشد ولی باز هم برای نسل جدید ناآشناست.» بهشتی در پایان به نام برخی از استان‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «اسم جنگلی به نام گلستان را گذاشتیم روی استان درحالی‌که این منطقه برای خودش تاریخی دارد و در کتاب‌های تاریخ به نام استرآباد شناخته می‌شود. در نامگذاری جدید قائل به قاعده‌ای نیستیم. درحالی‌که نامگذاری در قدیم برای خودش رسمی داشت.»