گزارش
راز شناسایی سردار هور
گفت‌وگو با محمود تولایی، دانشمند بیوتکنولوژی که مادر شهید علی هاشمی را از چشم‌انتظاری درآورد
الناز عباسیان-روزنامه‌نگار
از مظلومیت شهیدعلی هاشمی هرچه بگوییم کم گفته‌ایم. فرمانده سری‌ترین قرارگاه جنگ، که سال ها نه پیکرش پیدا شد و نه اسمش میان اسرای عراقی بود. تا اینکه تقدیر الهی چنین رقم خورد که شهید به آغوش مادر بازگردد. برگشت تا به تمام حرف و حدیث‌ها پایان بدهد و برای همیشه سردار دلاور هور باقی بماند. پیدا شدن پیکر شهید پس از چند سال و شناسایی او از طریق آزمایش DNA برای خودش ماجرا و رمز و رازهایی دارد که خوانش آن از زبان دکتر محمود تولایی، رئیس پیشین مرکز تحقیقات ژنتیک نور و بنیانگذار شناسایی شهدا خالی از لطف نیست.
شهید هاشمی در سال۱۳۶۷ در قرارگاه سری نصرت در منطقه جزیره مجنون به شهادت رسید، اما شرایط خاص این منطقه تا سال‌ها تفحص و شناسایی شهدا را با مشکل روبه‌رو کرده بود؛ تا اینکه به خواست خدا اتفاق عجیبی رخ داد. دکتر تولایی نحوه پیدا کردن پیکر شهید را این‌گونه تعریف می‌کند: «اوایل دهه۸۰ پروژه اکتشافات نفتی در این منطقه آغاز شد. از آنجایی که این محدوده مثل بسیاری از مناطق جنگی درگیر عملیات‌های نظامی بود، حین اکتشافات، بقایایی از پیکر شهدا پیدا می‌شود. بلافاصله تمام این بقایا توسط تیم تفحص شهدا، جمع‌آوری و به معراج‌الشهدا منتقل می‌شوند. پیکرها در این منطقه جغرافیایی خاص، تقریبا متلاشی شده بودند؛ هم به دلیل رطوبت و هم شرایط دیگر کیفیت مطلوب برای شناسایی اولیه را نداشتند.»
تأکید رهبری به شناسایی پیکر شهید هاشمی
این منطقه، جای حساسی بود و احتمال اینکه پیکر این شهدا متعلق به شهید هاشمی و یارانش باشد، کم نبود. با پیچیده‌شدن این موضوع، مقام معظم رهبری هم تأکید کردند که سرنوشت شهید علی هاشمی باید روشن شود. دکتر تولایی در این‌باره می‌گوید: «حضرت‌آقا بیشتر از همه پیگیر بودند تا به حواشی مطرح‌شده پیرامون شهید هاشمی به واسطه پیدا‌نشدن پیکر او، پایان داده شود. نبود هیچ ردی از شهید، ذهنیت‌های اشتباهی را به‌وجود آورده و سبب مظلومیت بیشتر این خانواده شده بود؛ از این‌رو همه پیکرها بنا بر مقتضیاتی در اختیار مرکز ژنتیک نور قرار گرفت و ما از آن پیکرها نمونه‌برداری و به آزمایشگاه‌ها ارسال کردیم.» بعد از دستیابی به پروفایل ژنتیک مطلوب، نوبت تطبیق آن با خانواده شهید هاشمی بود، اما ماجرا به همین سادگی‌ها نبود. یکی از مشکلاتی که برای شناسایی پیکر شهید علی هاشمی برای دکتر تولایی و تیم تحقیقاتی‌اش ایجاد شد، تهیه نمونه DNA از مادر شهید بود؛ چراکه به مادر سال‌ها گفته بودند که پسرش اسیر است و یک روزی برمی‌گردد؛ حتی وقتی همه اسرا برگشتند و علی‌آقا برنگشت، مادر و پدر شهید باز هم چشم‌انتظار ماندند. دکتر تولایی به اینکه چطور توانست مادر را برای این آزمایش راضی کند، اشاره می‌کند: «مادر شهید به هیچ‌وجه زیر بار نمی‌رفت که پسرش شهید شده باشد. به برادر علی‌آقا، عارف هاشمی گفتم که به‌احتمال زیاد این پیکرهایی که در این نقطه از جزیره مجنون پیدا شده، متعلق به شهید هاشمی و همراهانش است، اما باید با آزمایش DNA اثبات شود. برای این کار نیازی نیست مادر به تهران آورده شود، پیشنهاد می‌کنم مادر را به بهانه چکاپ چربی و قند خون معمول به یکی از آزمایشگاه‌های اهواز ببرید. وقتی موفق شدیم پروفایل مشابه را در بین این پیکرها شناسایی کنیم، شهید علی هاشمی شناسایی شد.»
خود علی هاشمی سراغ مادر رفت
چه روز عجیبی بود وقتی به مادر خبر دادند که پیکر علی‌آقا شناسایی شده است. مادر به هیچ عنوان این موضوع را قبول نکرد. البته نمی‌دانستند که این گروه با چه راهکاری این نمونه را از مادر گرفته‌اند. دکتر با نتایج آزمایش‌ها به اهواز رفت تا توضیحاتی به مادر بدهد. در مسیر سفر به اهواز خیلی با خودش کلنجار رفت که چطور مادر را به پذیرش شهادت راضی کند، اما انگار قبل از اینکه دکتر به خانه مادر برسد، خود علی‌آقا به مادرش سر زده و خبر آمدنش را داده بود: «تا خدمت مادر رسیدم فهمیدم که خوابی تازه از علی دیده و قوت قلبی پیدا کرده است تا حرف‌های ما را باور کند. گویا دلش آشوب بوده و اصلا دوست نداشته خبر شهید شدن و شناسایی پسرش را باور کند که کنار سجاده خوابش می‌برد و در خواب می‌بیند که علی‌آقا کنار آستانه در ایستاده و به مادرش با همان حالت خوش‌مشربی همیشگی می‌گوید که من آمدم. من رو تحویل نمی‌گیری مادر؟ بعد از دیدن این خواب، مادر متحول شده و قلبش آرام گرفته بود. ما هم خوشحال شدیم که خداوند عنایتی کرد و توانستیم پایان‌بخشی انتظار را در دوران حیات این مادر مشاهده کنیم. حقیقت این است در بسیاری از موارد پیدا شدن تکه لباس یا وسیله‌ای کنار پیکر، بیشتر از نتایج آزمایشگاهی برای خانواده‌ها یقین حاصل می‌کند.»
سلام رهبری به مادر شهید
در همین حین دیداری فراهم شد و دکتر خدمت مقام معظم رهبری گزارش مختصری از فعالیت‌های مرکز ژنتیک نور ارائه داد و گفت که تاکنون چه تعداد شهید شناسایی شده است. دکتر تولایی از این دیدار می‌گوید: «به ایشان اطلاع دادم که مشغول آزمایش و تحقیق روی تعدادی از پیکرهای شهدا که از منطقه قرارگاه نصرت پیدا شده‌اند، هستیم. ایشان خیلی خوشحال شدند و فرمودند: مادر علی‌آقا حالشون چطور است؟ گفتم که من توفیق نداشتم، اما قرار است به‌زودی به اهواز منزل مادر برویم و گزارشی از تحقیقات را حضوری خدمت آنها توضیح دهیم. ایشان فرمودند: سلام مرا به مادر علی‌آقا برسانید. این مادر از بانوان خوشنام اهوازی و زحمتکش برای دفاع‌مقدس در اهواز بود که در زمینه سازماندهی بانوان برای پشتیبانی جنگ تلاش بسیاری کرد.»
