انتخاب کردند که انتخاب نکنند

کنکور امسال یکی از خاص‌ترین کنکورهای تاریخ آموزش‌عالی کشور بود که تغییرات مختلفی مانند 2مرحله‌ای‌شدن آزمون، تأثیر قطعی سوابق تحصیلی و... را تجربه کرد و شرکت‌کنندگان با گذشتن از موانع بسیار، این ماراتن نفسگیر را طی کردند. شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که شرکت‌کنندگان این ماراتن علمی در مرحله آخر که  انتخاب رشته است، از به پایان رساندن این رقابت طولانی منصرف شوند، اما دیروز که پایان مهلت انتخاب رشته بود، سازمان سنجش اعلام کرد کمتر از نیمی ازداوطلبان مجاز، انتخاب رشته کرده‌اند. این روال مختص کنکور امسال نیست و در چند سال اخیر هر سال بیش از نیمی از مجازشدگان انتخاب رشته، در آخرین مرحله رقابت پا پس می‌کشند. در گزارش زیر و در گفت‌وگو با کارشناسان دلایل این امر را بررسی کرده‌‌ و به چند و چون آن پرداخته‌ایم.‌

رتبه کنکورم مطابق انتظارم نبود
قرار گرفتن در شمار آخرین نفراتی که برای انتخاب رشته مجاز شده‌اند برای «مریم» خوشایند نیست و او امسال از انتخاب رشته منصرف شده است. «مریم» می‌گوید: «من 2سال پیش دیپلمم را گرفتم و نمرات مقطع متوسطه‌ام خوب بود، اما تراز معادل آن را پایین‌تر از تراز نمره‌های فارغ التحصیلان امسال تعیین کرده‌اند و به همین دلیل رتبه من اصلا مناسب نبود. تصمیم گرفتم سال بعد در آزمون ترمیم معدل شرکت کنم تا رتبه و تراز بهتری به‌دست آورم.» «مصطفی» از شاگردان برتر یکی از مدارس نمونه دولتی است که امسال برای قبولی در رشته پزشکی دانشگاه‌های دولتی در کنکور شرکت کرده، اما انتخاب رشته نکرده است. او می‌گوید: «بسیاری از معلمان و مشاوران مدرسه از تغییرات کنکور آگاهی کافی نداشتند و نتوانستند دانش‌آموزان را به خوبی راهنمایی کنند. من با آنکه مطالعه زیادی داشتم، چون شیوه مطالعه‌ام با شرایط تعیین رتبه کنکور امسال متناسب نبود، نتیجه دلخواهم را نگرفتم و انتخاب رشته نکردم تا اگر در رشته پزشکی دانشگاه آزاد هم پذیرفته نشوم، سال بعد دوباره در کنکور دانشگاه سراسری شرکت کنم.»

فقط دانشگاه دولتی
پرهام علیزاده از معلمان و مشاوران کنکور است. او که با چالش‌ها و مشکلات داوطلبان کنکور سال‌ها دست و پنجه نرم کرده، می‌گوید: «بسیاری از خانواده‌ها از پس پرداخت شهریه‌های بالای پردیس‌های خودگردان و دوره‌های شهریه‌پرداز برنمی‌آیند و ترجیح می‌دهند فرزندان‌شان یک‌سال دیگر درس بخوانند تا بتوانند در رشته مناسبی پذیرفته شوند.» او داشتن بازار کار و درآمد را از مهم‌ترین معیارهای انتخاب رشته دانش‌آموزان می‌داند و ادامه می‌دهد: «بسیاری از داوطلبان با رتبه‌هایی که به‌دست آورده‌اند، می‌توانند در رشته دانشگاهی مورد علاقه خود ادامه تحصیل دهند، ولی خانواده‌ها مانع‌شان می‌شوند و درآمد بالا‌و‌داشتن شغل پردرآمد را مهم‌ترین معیار انتخاب رشته دانشگاهی می‌دانند.»  امیر فاضلی، کارشناس رسانه سازمان سنجش، بالا بودن آمار داوطلبانی را که انتخاب رشته نمی‌کنند، روالی معمول در چند سال اخیر می‌داند و در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «براساس آمار در 3 - 2 سال اخیر تقریبا 50درصد از کسانی که مجاز به انتخاب رشته شدند، ترجیح دادند با انتخاب رشته، شانس خود را برای تحصیل در رشته‌ای مناسب‌تر از دست ندهند و سال بعد با آمادگی بیشتری در کنکور شرکت کنند.»
فاضلی معتقد است که بخش قابل‌توجهی از داوطلبان مجاز که انتخاب رشته نمی‌کنند، قصد دارند در دانشگاه آزاد ادامه تحصیل دهند. او می‌گوید: «نیمی از مجازشدگان به‌دلیل اینکه رتبه مناسبی کسب نکرده‌اند و نمی‌توانستند در دوره‌های روزانه و شبانه قبول شوند، ترجیح دادند در دانشگاه آزاد انتخاب رشته کنند.»  رتبه بسیاری از افراد که برای تعیین رشته مجاز شده‌اند، آنقدر بالاست که اگر داوطلب، تردستی‌های حرفه‌ای زبده‌ترین مشاوران کنکور را هم به‌کار گیرد، باز هم نمی‌تواند در دانشگاه‌های دولتی پذیرفته شود. فاضلی درباره دلیل بالا بودن آمار مجازشدگان کنکور می‌گوید: «دانشگاه‌های دولتی در واحدهای روزانه و شبانه و فرهنگیان خلاصه نمی‌شوند و کسانی که رتبه بالایی دارند اگر سایر دانشگاه‌های دولتی مانند پیام‌نور و پردیس‌های بین‌المللی را انتخاب کنند، می‌توانند تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز کنند.»

رشته‌های دانشگاهی با بازار کار تناسب ندارند
 علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت معتقد است بسیاری از رشته‌های دانشگاهی با نیاز بازار کار تناسبی ندارند و به همین دلیل داوطلبان تمایلی ندارند در این رشته‌ها تحصیل کنند. امرایی در گفت‌وگو با همشهری توضیح می‌دهد: «در کشور ما برای بسیاری از رشته‌های خوب که در دنیا مورد اقبال قرار گرفته‌اند، بازار کار ایجاد نشده و از ظرفیت این رشته‌ها به خوبی استفاده نمی‌شود.» این عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت معتقد است تغییرات بازار کار سبب می‌شود بعضی از رشته‌ها جذابیت خود برای داوطلبان را از دست بدهند. او می‌گوید: «مثلا در مقاطعی شرایط دریافت مجوز کارآفرینی برای بعضی از رشته‌های دانشگاهی ساده است و داوطلبان از آن رشته‌ها استقبال می‌کنند، اما در سال‌های بعد مراحل دریافت مجوز آن مشاغل دشوار می‌شود و کسی که در چگونگی انتخاب رشته خود، داشتن شغلی مناسب را مدنظر قرار می‌دهد، تمایلی ندارد وارد آن رشته‌ها شود.»

 پشت‌کنکوری‌ها در انتظار کنکور1403
امرایی نیز مانند فاضلی معتقد است بخش قابل‌توجهی از افرادی که امسال انتخاب رشته نکرده‌اند، با کنکوری‌های سال آینده برای قبولی در رشته‌های پرطرفدار وارد رقابت می‌شوند. او می‌گوید: «بخش بزرگی از این داوطلبان سال بعد دوباره در کنکور شرکت می‌کنند تا در رشته‌های پرطرفدار پذیرفته شوند و بخش اندکی از آنها نیز به این هدف دست پیدا می‌کنند، ولی کنکور سال بعد هم جاماندگانی خواهد داشت که تعداد پشت‌کنکوری‌ها را افزایش می‌دهد.»  امرایی بر این باور است که در سال‌های اخیر جوانان به کسب تجربه در بازار کار و یا مراکز فنی و حرفه‌ای گرایش بیشتری پیدا کرده‌اند و تلاش می‌کنند در کنار تحصیل، مهارت نیز به‌دست آورند تا برای داشتن شغلی بهتر شانس بیشتری داشته باشند.‌