اف35؛ رؤیایی که کابوس شد

بهاره محبی-روزنامه‌نگار

«اگر کسی می‌خواهد یاد بگیرد که چطور یک جت جنگنده نخرد، به پروژه اف35 نگاه کند!» این بخشی از اذعان به شکست چند‌ماه اخیر «فرانک کندال» فرمانده نیروی هوایی آمریکاست که با اشاره به ناکامی واشنگتن در پروژه تولید جنگنده‌های اف35 که قرار بود جهان را مبهوت قدرت نیروی هوایی آمریکا کند اما نتیجه‌ای عکس داشت، به آمریکایی‌ها وعده داده است که این اشتباه سهمگین دیگر تکرار نخواهد شد. نشریه ویک در گزارشی با عنوان « تاریخچه پردردسر جنگنده اف‌35» نوشته است که نزدیک به 17سال پس از کلیدخوردن پروژه، تولید اف35 بارها و بارها با مشکل مواجه شده است.

رهگیری اف35 در خلیج‌فارس
تولید اف35 به‌دلیل دوباره‌کاری‌های بیش از حد برای چندمین بار از زمان آغاز پروژه در سال2006 متوقف شده و مشکلات فنی آن نیز به پاشنه آشیل توان هوایی و دریایی آمریکا تبدیل شده است. در تازه‌ترین مورد معاون عملیات نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با اشاره به حضور هواپیماهای اف35 در منطقه خلیج‌فارس گفته است که چند فروند از این هواپیماها در حال پرواز در خلیج‌فارس بودند که از لحظه برخاستن به‌‎طور کامل توسط رادارهای ایران رصد ‌شدند. به‌گفته امیر سرتیپ دوم رضا خواجه، همه رادارهای مستقر در جنوب ایران به‌صورت لحظه‌ای این هواپیماها را رصد می‌کردند. در این میان گرچه مقام‌های وزارت دفاع آمریکا(پنتاگون) تمایلی ندارند تا به این پرسش پاسخ دهند که چرا این جنگنده‌ها با وجود هزینه سنگینی که روی دست آمریکا گذاشته است چنین سابقه پر دردسری دارد، اما کارشناسان جزئیات نسبتا دقیقی را از این شکست فاجعه‌بار منتشر کرده‌اند.

مأموریت اف35 چه بود، چه شد؟
در پیش‌فاکتوری که برای این پروژه صادر شده آمده بود که اف35 قرار است تقریبا هر کاری که ارتش آمریکا آرزویش را دارد انجام دهد. این جنگنده برای نیروی هوایی، تفنگداران دریایی و نیروی دریایی آمریکا و همچنین برای فروش به مشتریان بین‌المللی چون انگلیس، ایتالیا، نروژ و کانادا طراحی شده است. این هواپیمای جنگی را که «جنگنده جهان آزاد» نامیده بودند قرار بود جایگزین جنگنده‌های نسل قبل ازجمله اف16 شود، طرحی که قرار بود محرمانه و مقرون به صرفه باشد و به اندازه چند سال نوری آمریکا را از رقبای بین‌المللی خود پیش بیندازد! اما حالا مشخص‌شده که نه‌تنها این رویاها محقق نشده  بلکه این پروژه خود به نقطه ضعف ارتش آمریکا تبدیل شده است.

نقطه آغاز مشکلات اف35
مشکلات این ابرپروژه نظامی از همان نقطه آغاز شروع شد. هفته‌نامه ویک نوشته، این پروژه قرار بود که در سال2010 با هزینه نسبتا معقول 233میلیارد دلار به سرانجام برسد اما یک دهه از زمان تعیین‌شده گذشته و با توجه به مدیریت فاجعه‌بار، نقص‌های فنی بسیار و هزینه‌های کلان به رسوایی تبدیل شده تا جایی که جان مک‌کین سناتور جمهوری‌خواه، پیش از مرگ خود آن را یک تراژدی تمام‌عیار برای آمریکا خوانده بود. گفته شده که مشکلات این پروژه تا همین امروز ادامه پیدا کرده و به‌دلیل مشکلات متعدد به مرحله تولید کامل نرسیده است. براساس برآوردهای اولیه، خرید و نگهداری این تسلیحات بیش از 1.7هزار میلیارد دلار هزینه دارد. نیویورک‌تایمز گزارش داده که یک پرواز اف35 در ساعت به‌طور متوسط حدود 44هزار دلار هزینه داشته که تقریبا 2برابر هزینه عملیاتی‌کردن بوئینگF/A-18E/F نیروی دریایی آمریکا است.

فهرست بلند بالا از مشکلات
هفته‌نامه ویک فهرستی از مشکلات اف35 را منتشر کرده است. نخستین موردی که شاید نکته طنزی نیز در آن دیده می‌شود مربوط به مشکلات فنی رادارگریزی این جنگنده مافوق صوت است. مشکلات مربوط به نمایشگر نصب شده روی کلاه ایمنی این جنگنده، لرزش‌های بیش از اندازه توپ‌های نصب شده روی این جنگنده و آسیب‎پذیر بودن اف35 در برابر صاعقه ازجمله مشکلاتی است که عنوان شده است. همچنین مشکلات مربوط به دم جنگنده باعث شده که سرعت پرواز این هواپیمای مافوق‌صوت محدود شود. وب‌سایت دیفنس نیوز در سال2020 گزارش داده بود که این مشکل می‌تواند رهگیری مافوق‌ صوت را برای اف35 تقریبا غیرممکن کند. پروژه اف35 با یک مشکل بزرگ دیگر هم مواجه است: کمبود قطعات یدکی موتورهای 12میلیون دلاری این تسلیحات. فوریه2022 بود که رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند 36ناوگان از 450ناوگان اف35 (یعنی حدود 8درصد) به‌دلیل نبود قطعات یدکی موتوری قادر به پرواز نیستند. همچنین در ‌ماه اوت2023 پنتاگون تحویل این جنگنده‌ها را متوقف کرد چون متوجه شد که یک قطعه استفاده شده در موتور آن ساخت چین بوده است. همچنین اعلام شده که موتور اف35 توانایی مدیریت مناسب گرمای تولید شده توسط سیستم‌های جنگنده را ندارد و این امر باعث فرسودگی سریع موتور جنگنده می‌شود.