آتش در مزارع استان

زهرا خورشیدکلایی| گرگان ـ خبرنگار :


سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع کشاورزان مطابق قانون هوای پاک مصوب مرداد سال 96 ممنوع است و تخطی از آن پیگرد قضایی به دنبال دارد. 
با توجه به فرارسیدن فصل برداشت محصول گندم و جو در استان، برخی کشاورزان بعد از برداشت محصول مبادرت به آتش زدن بقایای برجای مانده از برداشت گندم و جو می‌کنند. آتش زدن هر ساله این محصولات خسارات مالی فراوانی به کشاورزان و اقتصاد جامعه وارد می‌کند. با توجه به اینکه محصول گندم بسیار خشک و سریع‌الاشتعال است و وزش باد نیز از عواملی است که موجب تسریع و شدت آتش‌سوزی می‌شود، آتش زدن مزرعه‎ای در جوار یک گندمزار می‌تواند باعث از بین رفتن یک سال زحمت و تلاش کشاورز شود. 


سوزاندن، آسان‌ترین راه نه بهترین

یکی از کارشناسان کشاورزی استان در این زمینه می‌گوید: کشاورزان بقایای محصولات زراعی را یا از مزرعه خارج می‌کنند یا برای مصرف دام در نظر می‌گیرند و یا می‌سوزانند. برخی کشاورزان برای رفع مزاحمت بقایای گیاهی، راحت‌ترین روش یعنی سوزاندن آن را انتخاب می‌کنند. «محمد جهانی» می‌افزاید: اگرچه آتش‌زدن در کوتاه‌مدت و در زمان سریع‌تر و با هزینه کمتر سبب از بین رفتن علف‌های هرز و تا حدی آفات مزرعه می‌شود، اما اثرات جبران‌ناپذیری در کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن حشرات مفید و شکارگر دارد. به علاوه این کار باعث فشردگی خاک بر اثر کاهش درصد مواد آلی و رطوبت خاک و در نتیجه عبور ماشین‌های کشاورزی در هنگام آماده‌سازی زمین می‌شود. این مسأله می‌تواند منجر به افزایش وزن مخصوص ظاهری خاک، کاهش تبادلات گازی خاک و نقصان شدید جمعیت انواع میکروارگانیسم‌های خاک ‌شود. 

جهانی می‌گوید: همه این موارد عملا میزان باروری خاک مزرعه را طی چند سال بعدی به شدت کاهش می‌دهد و هزینه‌ای به مراتب بالاتر به دنبال دارد. در گذشته‌های دور با رهاسازی این اراضی کم‌بازده، بهره‌برداران به نقاط دیگر رو می‌آوردند. در زمان حاضر علاوه بر کاهش سطح زیرکشت، محدودیت‌های زیاد دیگری نیز وجود دارد نظیر دسترسی به منابع تولید و اراضی وسیع بکر که به دلیل افزایش جمعیت و خرد شدن اراضی طی فرایند قوانین مربوط به ارث و تفکیک باعث کاهش مساحت زمین برای هر کشاورز می‌شود. 

وی با بیان اینکه بقایای گیاهی حداقل 4 نقش اساسی در تولیدات گیاهی بازی می‌کند، می‌گوید: کاهش فرسایش آبی و بادی و تأمین مواد غذایی گیاه به عنوان یک مالچ فعالیت می‌کند و میزان هدررفت آب و خاک را کاهش می‌دهد و در نهایت تعدیل‌کننده دمای خاک است. 
بنابراین به کشاورزان توصیه می‌شود که از آتش زدن بقایای بعد از برداشت گندم و جو خودداری کنند، زیرا بازمانده محصول گندم (سفال گندم) برای زمین مفید و نوعی کود و پوشش محسوب می‌شود. 


حفظ بقایای گیاهی

دبیر ستاد برداشت استان می‌گوید: حفظ بقایای گیاهی موجب افزایش ماده آلی خاک، افزایش نگهداری رطوبت و عناصر غذایی در خاک، کاهش تنش‌های گرمایی، افزایش جمعیت میکروب‌های مفید خاک و کاهش فرسایش آبی و خاکی می‌شود. سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع کشاورزان مطابق قانون هوای پاک مصوب مرداد سال 96 ممنوع است و تخطی از آن پیگرد قضایی به دنبال دارد. 
«عید محمد فاروقی» اضافه می‌کند: براساس ماده 45 قانون، حفظ و احیای منابع طبیعی، آتش زدن نباتات در مزارع، باغ‌ها و داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی 
ممنوع است. 

دبیر ستاد برداشت استان با بیان اینکه خاک‌ورزی بیشترین زمان با بیشترین انرژی و بیشترین هزینه عملیات را در بین مجموعه عملیات زراعی داراست، می‌گوید: کشاورزی حفاظتی با کم کردن تعداد عملیات خاک‌ورزی و کشت مستقیم محصولات زراعی و حفظ بقایای گیاهی در سطح خاک، توأم با رعایت تناوب زراعی موجب کاهش هزینه تولید و سودآوری بخش کشاورزی می‌شود. در سال‌های اخیر ورود خاک‌ورزهای حفاظتی و کارنده‌ها به خصوص کارنده‌هایی که در داخل بقایای گیاهی کار کشت را انجام می‌دهند در استان پیگیری می‌شود. همچنین 13 دستگاه کمباین‌های کاه‌کوب به استان وارد می‌شود. 


فقر خاک با آتش زدن بقایای گیاهی

دبیر ستاد برداشت استان با اشاره به اینکه خاک سرمایه کشاورز است، می‌گوید: کشاورز باید این سرمایه را حفظ کند. زمانی که بقایای گیاهی را در زمین آتش می‌زنیم در واقع خاک خود را فقیر می‌کنیم. 
«عید محمد فاروقی» در این باره بیان می‌کند: از کشاورزان به ویژه کلزاکاران درخواست می‌کنیم علاوه بر خودداری از سوزاندن بقایای محصول، با افزودن بقایای گیاهی به خاک همراه با کود ازته با استفاده از ادوات مناسب خاک‌ورزی از مزارع حفاظت کنند. 
وی می‌افزاید: سوزاندن بقایای محصول سبب سفت و کلوخی شدن خاک می‌شود و در نتیجه افزایش مصرف آب را به دنبال دارد. همچنین کاهش ماده آلی خاک، کاهش جمعیت میکروب‌های مفید خاک، کاهش ظرفیت نگهداری رطوبت، عناصر غذایی و افزایش فشردگی خاک و سله‌بندی خاک از جمله این خسارات است.