گزارش
بن‌بست غرب برای دشمنی با پهپادهای ایرانی
منابع مختلفی اذعان دارند که اتحادیه اروپا و آمریکا تاکنون در اعمال تحریم علیه صنعت پهپادی ایران ناموفق بوده‌اند
رضا عمویی- روزنامه‌نگار
جبهه جنگ در اوکراین بهانه جدیدی را برای غرب جهت فشار بر ایران باز کرده است. تقریبا از پاییز سال گذشته بود که برخی رسانه‌ها مدعی شدند که ایران در حال ارسال پهپاد به روسیه برای پیشبرد در جبهه نبرد اوکراین است. این خبر خیلی زود در همان ابتدا با واکنش ایران روبه‌رو شد و مقامات تهران اعلام کردند که پهپادهای ایرانی قبل از شروع جنگ در اوکراین به روسیه ارسال شده بود. در آن زمان در آبان‌ماه 1401، «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امور خارجه ایران در حاشیه نشست هماهنگ‌کنندگان ملی گروه دوستان دفاع از منشور ملل متحد با بیان اینکه مناسبات تهران با روسیه براساس همسایگی و منافع متقابل است، اظهارات مقامات برخی از کشورهای غربی درباره تحویل سلاح و پهپاد از سوی ایران به روسیه را هیاهو خواند و تأکید کرد که ادعای آنها مبنی بر ارسال موشک و پهپاد، در بخش مربوط به موشک کاملاً غلط است ولی ایران ماه‌ها قبل از آنکه جنگ اوکراین شروع شود، تعدادی پهپاد به روسیه فروخته است.
با این حال، این اظهارات امیرعبداللهیان نتوانست بهانه جویی واشنگتن و متحدان اروپایی‌‌اش در برابر ایران را متوقف کند و از همان زمان توان پهپادی ایران هدف جدیدی برای اعمال دور جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران شد. از پاییز سال گذشته تاکنون آمریکا و اتحادیه اروپا حداقل 3دور تحریم را علیه صنعت پهپادی ایران اعمال کرده‌اند. ازجمله در اوایل تیرماه امسال، شورای اتحادیه اروپا از تصویب یازدهمین بسته تحریمی و محدودیت‌های درنظر گرفته شده علیه اقتصاد روسیه و نهادهای خارجی دورزننده تحریم‌های اعمال‌شده علیه این کشور خبر داد که در این دور از تحریم‌ها 4شرکت ایرانی نیز به ادعای دست داشتن در ارسال هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه هدف تحریم قرار گرفتند. همچنین قبل از آن در اواخر فروردین‌ماه امسال، آمریکا یک فرد و 6نهاد را به بهانه ارتباط با برنامه پهپادی تهران تحریم کرده بود و در نیمه بهمن‌ماه سال گذشته نیز وزارت خزانه‌داری آمریکا به نقل از دفتر کنترل دارایی‌های خارجی این کشور، 8 نفر از مدیران ارشد شرکت «پرآور پارس» را به دلیل همکاری در صنایع پهپادی ایران تحریم کرده بود.
اذعان وال‌استریت ژورنال به صعوبت تحریم پهپاد ایران
با وجود تلاش غرب برای اعمال تحریم علیه توان پهپادی ایران طی حداقل 6ماه گذشته، اما اکنون گزارش‌هایی وجود دارد که در آن گفته شده آمریکاییها برای تحریم صنعت پهپادی ایران با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند. در همین ارتباط نیز دو روز پیش روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال در گزارشی با بیان اینکه ایران در‌حال تکثیر قطعات مورد نیاز برای ساخت پهپادهای خود است، اعتراف کرد که ایجاد محدودیت علیه صنعت پهپادسازی ایران سخت‌تر از قبل شده است. وال‌استریت ژورنال در گزارش خود مدعی شده که ایران با تکثیر قطعات پهپادهای مورد استفاده روسیه، به ارتش این کشور کمک می‌کند تا تحریم‌های بین‌المللی را دور بزند.
این نشریه البته این ادعا را با استناد به گزارش مؤسسه تحقیقاتی نظامی «آرمامنت» که در انگلیس مستقر است، بیان کرده و افزوده است که بنا بر ادعای این مؤسسه تحقیقاتی در انگلیس، این نخستین بار است که بازرسان تسلیحاتی در اوکراین، قطعات ساخت شرکت کوچک و خصوصی «سرمد الکترونیک سپاهان» را در پهپادهای سرنگون شده پیدا می‌کنند و قبل از آن، این شرکت از سوی آمریکا و متحدانش تحریم نشده بود.
دورزدن تحریم ها
ایران تاکنون عملکرد موفقی در دور زدن تحریم‌های غرب علیه صنعت پهپادی خود داشته است. روزنامه‌نیویورک تایمز در گزارشی که در دسامبر 2022، یعنی اواخر پاییز سال گذشته منتشر کرد، گزارش داده بود که پس از بررسی بقایای پهپادهای رهگیری شده در اوکراین مشخص شد که پهپادهای ایرانی پر از قطعات و فناوری‌های جدید است. این در حالی است که ایران سال‌هاست تحت شدیدترین تحریم‌ها از سوی آمریکا قرار دارد و این تحریم‌ها نتوانسته مانع دسترسی ایران به تکنولوژی‌های پیشرفته در حوزه پهپادی شود. نویسنده نیویورک تایمز اذعان دارد که تلاش برای قطع دسترسی ایران به قطعات حیاتی و تکنولوژی پهپادها به همان اندازه دشوار است که دهه‌ها تلاش برای محروم کردن ایران از ساخت سانتریفیوژهای اورانیوم ناکام ماند. در واقع مقامات غربی معتقدند که ایران نه‌تنها توانسته به تامین پهپادها و توسعه توان پهپادی روسیه در جنگ علیه اوکراین کمک کند، بلکه فراتر از آن ایران با کسب تجربه در دور زدن تحریم‌های صنعت هسته‌ای، این تجربه را در دورزدن تحریم تکنولوژی پهپادی نیز به‌کار برده و توانسته همین تجربه را در اختیار همسایه شمالی خود، یعنی روسیه قرار دهد.
پیشینه توان پهپادی ایران
گرایش ایران به توسعه توان پهپادی خود موضوع مربوط به چند سال گذشته نیست، بلکه ایران از 3دهه پیش در سال 1986(1365شمسی) در اوج جنگ با عراق و در شرایطی که جنگ از زمین به آب‌های خلیج‌فارس کشیده شده بود، به‌دنبال راه‌هایی برای نظارت و ایمن‌سازی مسیر عبور کشتی‌های خود در خلیج‌فارس بود و از همان زمان نسل اولیه پهپاد مهاجر از سوی نیروهای ایرانی در جنگ نفتکش‌ها در خلیج‌فارس با اهداف نظارتی به‌کار گرفته شد. نقطه عطف جهش توان پهپادی ایران در میانه جنگ آمریکا در افغانستان در سال 2011 اتفاق افتاد. آنگونه که مؤسسه واشنگتن گفته است، در سال 2011 و در جریان جنگ افغانستان، آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا موسوم به سیا از یک پهپاد رادارگریز پیشرفته با نام RQ-170 که از نیروهای پنتاگون در افغانستان قرض گرفته بود، برای جاسوسی از آنچه تونل‌های زیرزمینی هسته‌ای ایران عنوان شده، استفاده کرد، اما پرواز این پهپاد بر فراز ایران خیلی زود توسط نیروهای ایرانی شناسایی شد و نیروهای ایرانی موفق به کنترل و زمین نشاندن پهپاد پیشرفته آمریکایی در خاک ایران شدند. این گزارش می‌گوید که در آن زمان «باراک اوباما»، رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای انهدام این پهپاد تلاش کرد، اما این تلاش ناکام ماند و نیروهای ایرانی از طریق مهندسی معکوس پهپاد آمریکایی توانستند توان و دانش پهپادی خود را توسعه دهند. در عین حال، واشنگتن سال‌هاست به قدرت پهپادی ایران اذعان دارد و «ژنرال کنت مکنزی» فرمانده پیشین نظامیان آمریکایی در غرب آسیا موسوم به سنتکام در اردیبهشت 1400، یعنی 10ماه قبل از آن جنگ اوکراین آغاز شود، در جلسه استماع کنگره با اشاره به تهدیدهای روزانه ایران علیه آمریکا در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا آمریکا برتری هوایی خود را در خاورمیانه از دست داده است، اذعان کرده بود که استفاده گسترده ایران از پهپادهای کوچک و متوسط برای عملیات‌های شناسایی و هجومی بدین معناست که برای نخستین بار از زمان جنگ شبه‌جزیره کره [اوایل دهه 1950میلادی] بدون برتری کامل هوایی، عملیات انجام می‌دهیم.
