گشت و گذار در روستای سیف کتی
دهی در آغوش تپه‌های جنگلی
آزاده بهرامی
بوی رایحه و عطر بهارنارنج دست در دست نسیم روح بخش صبحگاهی، طراوت و شادمانی را برایتان به ارمغان می‌آورد در گوشه‌ای از سرزمین مازندران که زنان پرتلاشش، چادر به کمر بسته اند و به همراه مردانشان در زمین‌های کشاورزی مشغول به فعالیت هستند. با این که رنج فراوان می‌کشند و حاصل دسترنج شبانه روزی شان، بسیار اندک است؛ اما راضی به رضای خداوند هستند و دلگرم شنیدن «خدا قوت بانو جان» همسرانشان. دورهمی‌هایشان در کنار شعله‌های آتش چوب‌های خشک درختان، طعم دیگری به چای تلخ‌شان داده است. چای شان با «شکر سرخ مازندران» که از دسترنج و محصول کاشت خودشان است، حلاوت دیگری به جمع خودمانی‌شان، بخشیده است.
جشنواره‌ها و مراسم خاص برگزار شده
روستای سیف کتی، شاید جزو معدود روستاهای محروم کشور باشد که با برگزاری جشنواره‌های متنوع، سعی در جذب توریسم و سرمایه و نگاه ویژه مسئولان دارد. با وجود این که بیشتر از هشتاد خانوار، در این روستا زندگی نمی‌کنند، اما حفظ اصالت و نمایش آیین‌ها و جذب توریسم برای مردم این خطه از اهمیت والایی برخوردار است. به همین دلیل جشنواره‌های زیادی در این روستا برگزار می‌شود که به چند جشنواره اشاره کوتاهی می‌کنیم.
جشنواره تمشک
جشنواره تمشک دو سال پیاپی است که با همکاری «خانه موزه ریحانه کوتنا»، همیاری اهالی روستا و اعضای شورای محل، در این روستا برگزار می‌شود. برای برگزاری این جشنواره که معمولا در تیرماه و با برداشت تمشک‌های جنگلی آغاز می‌شود، زمین فوتبال روستا که در قسمت جنوبی سیف کتی قرار دارد و به جنگل و رودخانه مشرف است، در نظر گرفته شده است. سبدهای حصیری پر از تمشک، بر سر دختران با لباس محلی؛ جلوه دیگری به جشنواره می‌دهد. زن‌ها در بازارچه‌ای که به راه انداخته‌اند، مشغول پختن کیک ومربای تمشک، گرفتن شربت تمشک و تمام فرآورده مرتبط به تمشک می‌شوند. در کنار آنها بعضی از زن‌ها و مردها به فروختن آش دوغ محلی، آش ترش، آش گزنه و هم چنین فروختن انواع و اقسام شیرینی‌های محلی و جوراب‌های بافتنی گالشی و... مشغول می‌شوند که با ساز موسیقی محلی، حس و حالی عالی به مخاطب منتقل می‌کنند.
جشنواره نیشکر
روستای سیف کتی از معدود روستاهایی است که هنوز به روش سنتی و دستی؛ فرآورده‌های نیشکر را استخراج می‌کند. حفظ شیوه‌های سنتی باعث شده تا در زمان برداشت نیشکر(اواخر دی ماه) و مراحل تهیه شکر سرخ مازندران، علاقمندان زیادی جذب این خطه سرسبز شوند. همین موضوع بهانه‌ای شد تا عباد طیبی به عنوان دبیر جشنواره با همت شورای محل و مردم سخت کوش این روستا؛ در 18 دی 94 اولین جشنواره «لله شکر» (نیشکر) را برگزار کنند که با استقبال چشمگیری مواجه شد.
نقاط دیدنی و گردشگری
درختان سر به فلک کشیده افرا، انجیلی (دمیر آغاجی)، ممرز، بلوط، کراد، ازگیل، آلوچه‌ها و خرمالوهای جنگلی، سیب‌های وحشی و... روی تپه‌هایی که رو به سمت خدا و نور خورشید در برابر دیدگانتان، سربرآورده اند؛ دنیای دیگری را برایتان تداعی می‌کنند. در روستا مناطق جنگلی زیادی وجود دارد که با اسامی مختلفی نامگذاری شده اند. هر منطقه در گذشته مربوط به گالش یا همان دامداران محلی بوده و از آن برای چرای دام‌هایشان استفاده می‌کردند. در حال حاضر این مناطق جزو منابع طبیعی است و بیشتر جنبه تفریحی و استفاده از فضای بکر طبیعی برای گردشگران کاربرد دارد. از مناطق جنگلی این منطقه که روستای سیف کتی را در دل خود جای داده، می‌توان به جنگل نسوم، جنگل کند بن، جنگل لتلار، جنگل بایی کتی،جنگل سرخجار،جنگل مسرک وجنگل الشدون اشاره کرد که جزو بکرترین و منحصر به فردترین، تفرجگاه‌های مسافرانی که به دنبال جاهای دنج هستند؛ محسوب می‌شوند. بعضی از این مناطق به رودخانه و چشمه‌های روستا مشرف هستند که باعث شده زیبایی آنها در کنار هم دو چندان شود. در جنگل‌های بالا دست می‌توانید به دیدار دامداران بروید و از محصولات شان خریداری کرده و از خوردن شیر گرم، ماست، پنیر محلی ودوغ تازه در زیر سایه درختان سرسبز با هوای مطبوع لذت ببرید.
دیاری که ایرج شاه در آن آرمیده!
پیشینه روستا به درستی مشخص نیست اما منابع موجود و آثار زندگی کشف شده، قدمت آن را به سه هزار سال قبل می‌رساند. وجود سرشاخه‌های سیاهرود در این دیار، گواه زندگی از سال‌های بسیار دور در این خطه از سرزمین طبرستان است. مردم منطقه مطابق آنچه که از پیران و گذشتگان خود به یاد دارند، بر این باورند که قبر ایرج پادشاه اسطوره‌ای ایران کهن که در شاهنامه از آن یاد شده، در نزدیکی قبرستان فعلی این روستا وجود دارد. در سال‌های نه چندان دور، به دلیل حفاری‌های غیرمجاز توسط سارقان آثار تاریخی، تمام آثار مربوط به این روایت از بین رفته و مبدل به افسانه‌ای شده است. رضا عباس‌زاده از کارشناسان میراث فرهنگی دراین باره می‌گوید: اگر کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه‌های این منطقه به صورت اصولی و حرفه‌ای انجام گیرد، مطمئنا علاوه بر کشف دقیق قدمت روستا و پیشینه تاریخی‌اش، کشف آثار مربوط به سبک و سیاق زندگی مردمان این دیار؛ اسرار موجود در شاهنامه هم به نوعی رمز گشایی شده و اطلاعات جامع‌تری به دست خواهد آمد و نقاط تاریک بسیاری روشن خواهد شد.
افسانه‌هایی شنیدنی از روایت نام سیف کتی
روستای سیف کتی از دو بخش «سیف» و «کتی» تشکیل شده است. در مورد پیشینه نام این روستا دو روایت وجود دارد.
روایت اول: «سیف» به معنای شمشیر است که در زبان عربی با «کتی» به معنای تپه در زبان مازنی ترکیب شده و این نام بر روستا نهاده شده است. این روستا بر روی تپه‌های مرتفع و مختلفی قرار داشت که به شکل شمشیر در حد فاصل جنگل و رودخانه امتداد داشته و دارد؛ شاید این یکی از علت‌های نامگذاری این روستا باشد.
روایت دوم: در سال‌های گذشته شاعر و نویسنده صاحب نام این روستا مرحوم «احمد طیبی» که آوازه شعرها و سروده‌هایش در سراسر دیار علویان پیچیده، تحقیق و پژوهش گسترده‌ای در مورد نام روستای سیف کتی انجام داده است. وی بر اساس مشاهدات، باورها و اعتقادات کهنسالان منطقه و همچنین با مطالعه کتاب نیما به این نتیجه رسید که «سف» یا «سیف» از کلمه سیب آورده شده است. احتمال دارد سیف کتی در گذشته روستایی پر از درختان سیب بوده که بر بالای تپه‌ای مرتفع بنا شده بود. با وجود درخت‌های سیب وحشی دور از تصور نیست، نامگذاری این روستا به نام تپه سیب یا سیف کتی! در دل انبوه جنگل‌های سیف کتی درختان سیب وحشی، گلابی وحشی، تلکا، ازگیل و آلوچه جنگلی به وفور یافت می‌شود که می‌توانندتایید کننده این نظریه باشد.
حرفه مردم روستا
عباد طیبی از فعالان برگزاری جشن‌ها و جشنواره‌ها در روستای سیف کتی است.او درمورد حرفه و شغل اصلی مردم این روستا می‌گوید: «برخلاف اکثر روستاهای دهستان کوهساران که مردمانشان شالیکار هستند، مردم سیف کتی به دلیل قرار گرفتن در تپه‌هایی با شیب فراوان، از کاشتن برنج محروم هستند. خیلی از مردم این روستا، زمین‌های شالیزارهایی در روستاهای اطراف مانند «ریکنده» خریداری کرده‌اند و در آن برنج می‌کارند تا قوت سالیانه‌شان را خودشان کشت کنند. مردم روستا در زمینهایشان گندم، توتون، نیشکر، سویا، کلزا(دانه‌های روغنی) و مرکبات کاشته و از آن بهره‌برداری می‌کنند. تعدادی هم دامدار، زنبوردار و نوغان‌دار (پرورش‌دهنده کرم ابریشم) هستند.»
مانند خیلی از روستاهای مازندران هنرهایی مثل چادرشب بافی، جاجیم بافی و سبد بافی در این روستا هم به فراموشی سپرده شده است، اما در ابتدای روستا، نزدیکی چشمه سر اگر سراغ استاد محمود طیبی، استاد نجار ماهر را بگیرید همه شما را راهنمایی خواهند کرد تا به منزل و کارگاه او برسید. استاد طیبی با ساخت لوازم چوبی تزئینی بسیار قشنگ، چشمان شما را مهمان هنر دستانش می‌کند. مطمئنا با دیدن آن همه لوازم چوبی زیبا که به صورت خاصی طراحی و کنده کاری شده اند؛ دست به جیب شده و تعدادی از این اشیای منحصربه فرد را خواهید خرید.
مرداب خزه‌ای کندبن
مرداب خزه‌ای کندبن در قسمت جنوبی روستای سیف کتی قرار دارد. این مرداب در جنگل سرشار از حس زندگی «کندبن» آرمیده است و یک کیلومتری با مرکز روستا فاصله دارد. زمانی آب مرداب، بسیار زیاد بود اما در حال حاضر به خاطر رانش زمین و کاهش بارندگی؛ به برکه‌ای جدا افتاده از دریا می‌ماند. در اطراف مرداب درختان انجیری و ممرز رخ نمایی کرده و گل‌های بنفشه وحشی به همراه پونه‌های وحشی، عطر و بوی دیگری به مرداب داده اند. برخی از بومی‌های منطقه، در ایام تعطیل برای گردش به این منطقه زیبا می‌آیند.
غاری مخوف در دل جنگل‌های روستا
در نزدیکی «زار زار چشمه» غار سنگی طبیعی و بکری وجود دارد که دسترسی به آن کمی سخت است. غار مخوفی که مردم منطقه به شدت از آن دوری می‌کنند و معتقدند که این غار «پلنگ کلی» یا خانه پلنگ است. چند نفری تا دهانه غار رفته‌اند، اما کسی تا‌کنون این غار را کشف، نکرده است. شاید با کاوش‌های باستان‌شناسی و غارنوردی، اطلاعات زیادی درباره مردم این منطقه به خصوص گذشته‌شان به دست آید.
چشمه‌ها و رودخانه‌های سیف کتی
سیف کتی را می‌تواند مهد چشمه‌های خروشان نامید چرا که در این روستای کوچک چندین چشمه زلال وجود دارد که از گذشته تا امروز به عنوان آب آشامیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ابتدای روستا چشمه‌ای به نام «چشمه سر» خودنمایی می‌کند که در گذشته به عنوان آب آشامیدنی کاربرد بیشتری داشته است. درحال حاضر این چشمه به یکی از سرشاخه‌های سیاهرود متصل شده است. در طول مسیر اتصال به سیاهرود، کشاورزان روستا با کندن چاله‌هایی، آب را به سمت زمینهایشان هدایت کرده اند تا بتوانند درختان مرکبات خود را بدین طریق آبیاری کنند. در حاشیه این روستا علاوه بر چشمه‌های فراوان، دو رودخانه «کندبن» و «سرخجار درکا» جاری است که روح زندگی را در پیکره این دیار زمزمه می‌کند و همنوا با بلبلان شاخسارهای تپه‌ها؛ طراحی زیبایی را از خلقت این منطقه خاص تداعی کرده است. مردم روستا می‌گویند آب رودخانه «کندبن» را از گذشته تا به امروز برای درست کردن چای استفاده می‌کنند و معتقدند در هیچ کجای ایران، چنین طعم چایی پیدا نمی‌شود! این دو رود در پایین دست، باهم یکی شده و بعد از طی مسافتی به سیاهرود همیشه خروشان متصل شده و همنوا با او راهی دریای خزر می‌شوند.
عیسی چشمه
این چشمه در قسمت جنوبی روستا و در دل منطقه جنگلی «نسوم» قرار دارد. آب «عیسی چشمه» در قدیم قابل خوردن بود و در گرمای تابستان بسیار سرد و گواراست. این روزها کسی از آب این چشمه نمی‌نوشد و برای مصارف گندم زارهای اطرف روستا استفاده می‌شود.
عباس چشمه
«عباس چشمه» در قسمت شمالی روستای سیف کتی و در حاشیه جنگل «بایی کتی» قرار دارد. آب این چشمه قابل خوردن است و در ادامه مسیرش برای بهره برداری زمین‌های کشاورزی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نزدیک این چشمه، کلبه جنگلی گالش‌ها یا همان دامداران قرار دارد. شما می‌توانید علاوه بر لذت بردن از چشمه و فضای بکر جنگلی این منطقه، به منزل گالش رفته و دمی همنشین نوای نی شوید. می‌توانید از این کلبه‌ها دوغ و ماست محلی بخرید.
زار زار چشمه
مردم روستای سیف کتی در گذشته از «زار زار چشمه» برای درمان برخی بیماری‌های پوستی و دم کردن چای با طعم متفاوت استفاده می‌کردند. این روزها به علت رانش زمین منطقه بر اثر حفاری‌های غیرمجاز، مسیر چشمه تغییر کرده و آب آن تقریبا راکد شده است. اما دیدن آن خالی از لطف نیست.
واو چشمه
«واو چشمه» از گذشته‌های بسیار دور، در حاشیه روستای سیف کتی می‌جوشد. با وجود گذشت سال‌ها، هنوز مردم منطقه در تابستان از آب خنک و گوارای این چشمه، برای آشامیدن استفاده می‌کنند.
هلی یک چشمه
این چشمه در منطقه جنگلی «بایی کتی» قرار دارد و مکانی بسیار زیبا برای گذراندن اوقات مسافران و علاقمندان به طبیعت گردی است. آب این چشمه بسیار زلال و گوارا است و قابل خوردن است. می‌توانید تجربه یک چای آتشین در این منطقه را به همراه سیب زمینی زغالی را کنار چشمه تجربه کنید.
بچا او
چشمه «بچا او» در جنگل‌های بالا دست، روستای سیف کتی قرار دارد. بعد از قوس و پیچ فراوان در انتهای مسیرش، رودخانه «سرخجار درکا» را در آغوش کشیده و راهی دریا می‌شود. این چشمه در منطقه جنگلی، سرخجار قرار گرفته و با خروشش، باعث شده تا زیبایی این منطقه جنگلی، دوچندان شود.
الشدون قنات
ریش سپیدان روستا می‌گویند: «الشدون قنات»، بالای 500 تا 600 سال قدمت دارد.همه معتقدند در قدیم و گذشته‌های بسیار دور محل فعلی چشمه، قنات عمیقی قرار داشته که آب شرب مردم منطقه را تامین می‌کرد. در حال حاضر «الشدون قنات» از زیر درخت افرای خسته‌ای بیرون جهیده و به آرامی راهش را در دل جنگل‌های بالادست پیدا کرده است. جنگل منحصر به فردی که به خاطر زیبایی‌اش، مردم زیادی را در آخر هر هفته و ایام تعطیل به سمت خودش می‌کشاند. حتی اهالی روستا هم برای گردش و تفریح، به جای رفتن به مناطق دیگر شمال کشور، به این جنگل می‌آیند و دمی در کنار چشمه «الشدون قنات» و زیر سایه‌های افراهای سر به فلک کشیده، به استراحت و تفریح می‌پردازند.
نام آوران روستای سیف کتی
روستای سیف کتی دارای صاحب نام‌های مطرحی در سطح کشور و دنیا است که می‌توان به آن اشاره کرد:
استاد احمد طیبی سیف کتی:
مرحوم طیبی یکی از اساتید به نام و شاعر بلندآوازه طبری است که در گسترش و ترویج فرهنگ زبان مازنی نقش مهمی را ایفا کرده است. از مجموعه شعرهای این استاد بزرگ، مجموعه شعرهای کاست «نرگس جار» با صدای «استاد ابوالحسن خوشرو» جاودانه شده است که هر مازنی عاشق زبان مادری اش را، محوادبیاتش می‌کند.
محمدرضا طیبی سیف کتی قهرمان چندین دوره مسابقات کشوری و همچنین نفر چهارم پرتاب وزنه در آسیا
محمد بهبود
نائب قهرمان جهان و قهرمان آسیا در رشته کاراته
محمد براری
مربی و ماساژور تیم ژیمناستیک کشور آذربایجان
امیرحسین براری
مربی و ماساژور تیم ژیمناستیک کشور آذربایجان
ولی الله فهیمی سیف کتی
دارنده مدال طلای کشتی تسلیمی و چندین مدال رنگارنگ در رشته کشتی پهلوانی و باستانی
