تهران به شانگهای رسید

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

رئیس‌جمهور ایران به‌عنوان یکی از «اعضای اصلی» سازمان همکاری شانگهای در بیست‌وسومین نشست سران کشورهای عضو این سازمان‌که دیروز (سه‌شنبه) به‌صورت مجازی و به‌ریاست هند برگزار شد، سخنرانی کرد تا روزی تاریخی در سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی ایران رقم بخورد.
این‌درحالی بود که همزمان با رسمی شدن عضویت جمهوری‌اسلامی در سازمان شانگهای، پرچم ایران درمقابل ساختمان این سازمان در پکن برافراشته شد. ایران دیروز در شرایطی به‌عنوان نهمین عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای معرفی شد که کارشناسان معتقدند این رویداد مهم را می‌توان آغاز فصل نوینی در همکاری‌های آسیایی جمهوری‌اسلامی به‌حساب آورد و در کنار گسترش روزافزون همکاری‌های راهبردی با روسیه و چین، از مهم‌ترین دستاوردهای حوزه دیپلماسی کشور به‌شمار می‌رود.تحقق عضویت دائم جمهوری‌اسلامی در سازمان همکاری شانگهای، آن‌هم پس‌از گذشت حدود 19سال از طرح این درخواست ازسوی ایران، نمودی از آغاز فصل نوینی در همگرایی قدرت‌های آسیایی به‌حساب می‌آید؛ موضوعی که از نشانه‌های مهم دگردیسی‌ در ساختارهای نظام جهانی و عبور آن از نظم یکجانبه‌گرایانه غربی است.این درحالی‌است که کارشناسان معتقدند ظرفیت‌های متقابل ایران و «شانگهای» بستر مناسبی را به‌منظور ارتقای همکاری‌های آسیایی در حوزه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی و امنیتی ایجاد می‌کند. برهمین اساس هم بود که سیدابراهیم رئیسی در سخنرانی مجازی دیروز خود درجمع سران کشورهای عضو این سازمان تأکید کرد مزیت‌های عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، در تاریخ ماندگار خواهد شد. ازسوی دیگر رئیس‌جمهور ایران در سخنان دیروز خود، به تشریح تأثیرهای عضویت ایران در این سازمان در 6حوزه مختلف و نقش‌آفرینی مؤثر در این عرصه‌ها پرداخت که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تجربه‌های‌ایران در خدمت امنیت منطقه‌ای
همکاری‌های امنیتی از اصلی‌ترین محورهای مورد توجه اعضای «شانگهای» محسوب می‌شود که از ابتدای تشکیل این سازمان در سال 1375شمسی، در اولویت مناسبات اعضا قرار داشته‌است. این درشرایطی است که تجربه‌های موفق جمهوری‌اسلامی طی بیش‌از 4دهه گذشته در حوزه مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی، می‌تواند یکی از مهم‌ترین مزیت‌های عضویت دائم ایران برای اعضای «شانگهای» باشد؛ موضوعی که در سخنرانی دیروز رئیس‌جمهور ایران نیز مورد تأکید قرارگرفت. رئیسی با اشاره به تجربه موفق ایران در زمینه مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی، عنوان‌کرد جمهوری‌اسلامی آمادگی دارد ظرفیت‌های خود را در این عرصه در چارچوب سازوکارهای «شانگهای» با اعضا به اشتراک بگذارد. گسترش همکاری‌های امنیتی ایران و اعضای شانگهای می‌تواند نقشی محوری در تحقق صلح و ارتقای ثبات منطقه‌ای ایفا کند. به‌گفته رئیسی، همکاری‌های امنیتی ایران و «شانگهای» می‌تواند راهگشای بسیاری از چالش‌های امنیتی، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند «تجزیه‌طلبی»، «تروریسم»، «افراط‌گرایی»، «تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان»، «جرائم سایبری» و «ترانزیت سازمان‌یافته مواد‌مخدر» باشد.





عبور از سلطه دلار
همکاری‌های تجاری – اقتصادی را می‌توان به‌مثابه ستون فقرات مناسبات اعضای شانگهای به‌حساب آورد. با توجه به ظرفیت‌های بی‌بدیل «شانگهای» به‌ویژه در حوزه‌ وسعت، جمعیت و قابلیت‌های صنعتی، معدنی و تجاری، گسترش همکاری‌ها در عرصه‌های مورد علاقه اعضا از اهمیتی راهبردی برخوردار است. با توجه به چنین قابلیت‌هایی هم بود که رئیس‌جمهور ایران در سخنرانی دیروز خود، ضمن اعلام حمایت از ابتکارهای سازنده مانند «ابتکار توسعه جهانی» تأکید کرد همکاری اعضا در حوزه انرژی، فناوری، صنعت، کشاورزی، تجارت و بازرگانی می‌تواند چشم‌اندازی روشن از نظم منطقه‌ای عادلانه ترسیم کند. اینها درحالی‌است که مقابله مؤثر با سلطه دلار و گسترش استفاده از ارزهای ملی در تجارت بین‌المللی و مبادلات مالی میان اعضا و شرکای تجاری آنها، از دیگر محورهای مورد تأکید رئیسی بود. وی همچنین گفت که جمهوری‌اسلامی برای هرگونه اقدام به‌منظور معرفی ابزارهای مالی پرداخت، مبتنی بر فناوری‌های نوین، باهدف تسهیل تبادلات مالی میان اعضا و شرکای تجاری، به‌ویژه در چارچوب‌های چندجانبه استقبال می‌کند.

ابزارهایی برای تمدن‌سازی
وحدت‌آفرینی، یکی از نقش‌آفرینی‌های جمهوری‌اسلامی در سازمان شانگهای خواهد بود؛ راهبردی که ازسوی رئیس‌جمهور هم مورد تأکید قرار گرفت. رئیسی در این زمینه تأکید کرد پیوندهای تاریخی و تمدنی میان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، آرمان‌ها، اهداف و منافع مشترکی به ارمغان آورده که اعضا را به‌سوی تعریفی مشترک از امنیت و توسعه رهنمون می‌کند. به‌گفته رئیسی، مهم‌ترین گام در تقویت وحدت، حفاظت از هنجارهای مترقی بومی، قاعده‌سازی براساس آن هنجارها و ممانعت از غلبه هنجارهای غربی است تا مفاهیم همکاری‌جویانه از معانی واقعی خود تهی نشوند. «وحدت» و «صلح‌سازی» به‌عنوان ظرفیت‌های تمدنی اعضای «شانگهای» از موضوع‌هایی بود که برای نیل به «تمدن‌سازی» مورد تأکید رئیسی قرار گرفت.

توسعه همکاری‌های ترانزیتی
ظرفیت‌های کم‌نظیر ایران در حوزه ترانزینی، یکی از محوری‌ترین ابزار به‌منظور تقویت پیوندهای منطقه‌ای به‌حساب می‌آید؛ قابلیتی که دیروز ازسوی رئیس‌جمهور ایران مورد تأکید قرار گرفت. نکته اینجاست که گسترش مسیرهای ترانزیتی، به‌مثابه برگ‌برنده‌ای برای توسعه همکاری‌های اقتصادی است که ایران در این زمینه از قابلیت‌های گسترده‌ای برخوردار است. برهمین اساس هم بود که رئیسی ضمن تکرار حمایت ایران از کلان‌پروژه‌های این حوزه، مانند گذرگاه شمال-جنوب و پروژه کمربند-راه، تأکید کرد این راهبرد در اولویت ایران قرار دارد. این‌درحالی‌است که به‌گفته رئیسی، بندر اقیانوسی چابهار و گذرگاه‌های چابهار – سرخس نقش بی‌بدیلی در اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای‌مرکزی به دریای عمان و اقیانوس هند دارد و ایران برای تکمیل این مسیر ترانزیتی مصمم است.

همکاری برای رفع چالش‌های زیست‌محیطی

مقابله مؤثر با تهدیدهای پیش‌روی اعضای سازمان همکاری شانگهای در حوزه‌های مختلف، جزو راهبردهای محوری دراین سازمان به‌حساب می‌آید؛ راهبردی که اکنون جمهوری‌اسلامی بر ضرورت گسترش آن به حوزه محیط‌زیست تأکید دارد. با توجه به چنین رویکردی هم بود که رئیس‌جمهور ایران در سخنان دیروز خود، ضمن اشاره به «تغییرات آب و هوایی» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدهای پیش‌روی جامعه جهانی در عصر حاضر، گفت که تغییرات اقلیمی، امکان تبدیل شدن به تنش‌های ژئوپلیتیکی را به‌همراه دارد و می‌تواند کشورها را با بحران‌های امنیتی پیچیده‌ مواجه کند. رئیسی با اشاره به اینکه منطقه ما هم با انواع تهدیدهای زیست‌محیطی مانند «کمبود منابع آب»، «گرمایش هوا» و «فرسایش خاک» مواجه است، تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران براین باور است که با ایجاد سازوکارهای چندجانبه، ازجمله تشکیل کارگروه‌های مشترک برای مدیریت و توزیع عادلانه منابع آبی، می‌توان مانع از تبدیل شدن این‌گونه چالش‌ها به تنش شد.

الزام‌های چندجانبه‌گرایی

حرکت به‌سوی چندجانبه‌گرایی در ساختار جهانی، یکی از راهبردهایی است که از ابتدای تشکیل سازمان همکاری شانگهای، در اولویت سیاستگذاری‌های اعضا بوده؛ راهبردی که طی حدود 23ماه گذشته در اولویت سیاست‌خارجی ایران نیز قرار گرفته و دولت‌سیزدهم گام‌های مؤثری دراین مسیر برداشته‌است. دراین میان اما «احترام به حق حاکمیت ملت‌ها» از اصول محوری تحقق راهبرد چندجانبه‌گرایی است؛ موضوعی که طی دهه‌های گذشته همواره ازسوی قدرت‌های غربی نقض شده و حرکت درمسیر یکجانبه‌گرایی با تضییع حقوق ملت‌ها را به‌دنبال داشته‌است. برهمین اساس هم بود که رئیس‌جمهور ایران در سخنرانی دیروز خود، تأکید کرد چندجانبه‌گرایی در جهان‌معاصر، به‌معنای تشریک‌مساعی و هم‌افزایی کشورهای مستقل برای نیل به خیر مشترک است. چنین برداشتی از چندجانبه‌گرایی در تعارض با ائتلاف‌سازی‌های امنیتی برای ترویج خشونت و خصومت با سایر کشورهاست. رئیسی به این نکته هم اشاره کرد که ایران ضمن احترام به حق حاکمیت همه ملل مستقل، هرگونه مداخله در امور داخلی کشورها را محکوم می‌کند و تقویت حاکمیت ملی را راه‌حل اصلی مقابله با ناامنی و تروریسم می‌داند.

ظرفیت‌های جدید ایران

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه:ایران می‌تواند ظرفیت جدیدی را به سازمان همکاری شانگهای اضافه کند. اقتدار و نفوذ جامعه ما همچنان قوی‌تر می‌شود و علاقه سایر کشورها و ساختارهای بین‌المللی به فعالیت آن درحال افزایش است.

استقبال چین از عضویت ایران

شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین:چین از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای استقبال می‌کند. جهان امروز دچار تحول خواهد شد. باید در برابر تلاش‌های خارجی برای دامن‌زدن به جنگ سرد جدید در منطقه سازمان همکاری شانگهای هوشیار بود.

ارتقای همکاری‌ها با شانگهای

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه:به ‌عنوان نهمین عضو سازمان همکاری شانگهای، برای ارتقای همکاری‌ها، تحقق اهداف و بهره‌مندی از مزایای کامل آن تلاش می‌کنیم. چندجانبه‌گرایی راهبرد اساسی کشورهای پیشرو در توسعه روابط خارجی و همکاری‌های بین‌المللی است.

بیانیه پایانی نشست بیست‌وسوم شانگهای
در بیانیه پایانی بیست‌وسومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای که دیروز(13تیر) به‌صورت ویدئوکنفرانس و به میزبانی هند برگزار شد، تصویب عضویت رسمی و کامل ایران در این نشست به‌صورت رسمی اعلام شد. در این بیانیه ضمن اعلام اینکه بلاروس هم برای کسب عضویت رسمی، یادداشت تعهد امضا کرده‌است، تأکید شد کشورهای سازمان همکاری شانگهای توافق کردند رویکردهای بلوکی، ایدئولوژیک و تقابلی را برای حل مشکلات بین‌المللی کنار بگذارند. «درخواست اعضا برای ایجاد دولت فراگیر در افغانستان»، «حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلاف‌ها میان کشورها»، «تأکید بر ناسازگاری تحریم‌های یکجانبه با قوانین بین‌المللی» و «درخواست اجرای نقشه‌راه برای افزایش سهم ارزهای ملی در مبادلات مالی متقابل اعضا» از مهم‌ترین محورهای بیانیه پایانی بود.‌