سردار محمد حسین حمیدی*
ترافیک شهر تهران مربوط به دیروز و امروز نیست و طبق اسناد موجود، قدمت و سابقه‌ای 60، 70ساله دارد. در روزنامه اطلاعات منتشرشده در سال1337 شمسی به ترافیک شهر تهران در آن سال اشاره شده است. شهر تهران در دهه‌های 30، 40، 50 و 60 تا به امروز با توجه به میزان جمعیت، وسعت شهر و معابر آن، تعداد خودرو‌ها و... همیشه ترافیک داشته و همچنان هم دارد. این موضوع دلایل زیادی دارد که ازجمله آنها می‌توان به رشد نامتناسب تعداد وسایل نقلیه نسبت به ظرفیت معابر شهر، ساخت‌و‌ساز‌های ناهمگون در محلات و ضعف‌ها و کمبود‌های حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد.
واقعیت این است که معابر شهر تهران گنجایش این همه وسیله نقلیه را ندارد. بدون اینکه وسایل نقلیه فرسوده و آلاینده‌ای که عمر مفید‌شان به پایان رسیده است از رده خارج و اسقاط شود، هرسال هزاران وسیله نقلیه جدید بر تعداد آنها افزوده می‌شود بدون اینکه از آن طرف خروجی داشته باشیم. در نتیجه علاوه بر مشکلات ترافیکی، در شهر تهران با بحث آلودگی هوا هم مواجه هستیم. در نتیجه اگر می‌خواهیم گره‌های ترافیکی شهر را باز کنیم، یکی از مهم‌ترین این گره‌ها بحث اسقاط خودرو‌های فرسوده و آلاینده است. پس اگر می‌خواهیم ترافیک تهران کاهش پیدا کند، باید این مشکل را برطرف کنیم. البته این موضوع هم خودش وابسته به عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و... است.
گره بعدی به ساخت‌و‌ساز‌های ناهمگون در معابر و محلات شهر برمیگردد. برای مثال، در یک معبر 6متری برج‌های بلندمرتبه ساخته شده است، بدون اینکه توجه داشته باشند این معبر توان و ظرفیت پذیرش این حجم از جمعیت را دارد و آیا می‌تواند پاسخگوی تردد و توقف‌های مربوط به ساکنان این برج‌ها و دیگر اماکن مسکونی و تجاری و اداری آن باشد؟ یا اینکه در حوالی میدان‌ها و تقاطع‌ها پاساژ‌ها و مال‌ها و فروشگاه‌های بزرگ و فرامنطقه‌ای ساخته شده است که نه‌تنها منجر به ایجاد ترافیک در آن محدوده می‌شود، بلکه باعث پس‌زدن ترافیک به معابر و محله‌های اطراف شده و گره‌های سنگین ترافیکی ایجاد می‌کند و یکی دیگر از گره‌های اصلی ترافیک تهران در اینجا‌ست و نباید در اطراف میدان‌ها و تقاطع‌ها اجازه ساخت این قبیل مراکز داده شود. همچنین لازم است که باربری‌ها از داخل شهر تهران و مرکز به خارج از تهران منتقل شود. حدود 40درصد از کالاهای کشور توسط کامیون‌ها و خودرو‌های سنگین و... به تهران می‌آید و در ادامه حدود 30درصد آن با همان روش به شهرهای دیگر منتقل می‌شود که این موضوع نه‌تنها هیچ‌گونه توجیهی ندارد بلکه باعث تشدید مشکلات ترافیکی در پایتخت شده است.
مورد بعدی به مشکلات و ضعف‌های حمل‌ونقل عمومی شهر تهران برمیگردد. وقتی مترو، اتوبوس و... نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای شهروندان برای سفرهای درون‌شهری باشد، در نتیجه شاهد افزایش استفاده از خودرو‌های شخصی در سطح شهر هستیم؛ خودرو‌هایی که اغلب تک‌سرنشین هستند. مردم برای رفت‌وآمد به محل کارشان، مراکز تجاری و اداری و... استفاده از وسیله نقلیه شخصی را ترجیح می‌دهند و انتخاب و اولویت‌شان وسایل حمل‌ونقل عمومی نیست. اگر می‌خواهیم گره‌ای از ترافیک شهر تهران برداشته شود، باید حمل‌ونقل عمومی شهر را سر و سامان دهیم. ناوگان اتوبوسرانی و مترو که حجم زیادی از مسافران را جابه‌جا می‌کنند، تقویت شود و ظرفیت آنها افزایش پیدا کند. به جای اتوبوس‌ها و واگن‌های فرسوده لازم است ناوگان نوسازی شده، مجهز و سرحال و قبراق داشته باشیم. باید ناوگان به تعداد کافی باشد که اتوبوس‌ها و قطار‌ها با سر فاصله کمتر و در یک زمان‌بندی منظم به ایستگاه‌ها برسند و مردم برای سفرهای شهری خودشان بتوانند براساس همان زمان‌بندی و سرفاصله برنامه‌ریزی کنند. اگر ظرفیت ناوگان افزایش پیدا کند، دیگر شاهد تجمع و معطل‌شدن مسافران در ایستگاه‌ها نخواهیم بود و میل و رغبت مردم برای استفاده از مترو و اتوبوس افزایش پیدا می‌کند. پلیس راهور در تعامل و همکاری با شهرداری یکسری اصلاحات هندسی را انجام داده و همچنان درحال اجرا‌ست که ازجمله آنها می‌توان به ایجاد رمپ و لوپ و دوربرگردان‌ها و زیرگذر و روگذرها در معابر مختلف شهر اشاره کرد. نبود این دوربرگردان‌ها و رمپ‌ها باعث می‌شود مردم در شهر تهران حدود 700کیلومتر مسیر اضافه طی کنند. تمام این کارها و اتوبان‌ها و معابری که ساخته می‌شود، هرچند در کاهش ترافیک شهر تهران تأثیرگذار است و لازم است که انجام شود، اما همگی حکم مسکن و کار مقطعی برای کاهش ترافیک شهر را دارد و راه‌حل اساسی و درمان قطعی ترافیک تهران نیستند. گره‌های ترافیکی اصلی شهر همان‌هایی است که در ابتدا اشاره کردم؛ مشکلات و ضعف‌هایی که طی سال‌ها به مرور شکل گرفته و تقویت شده‌اند و باید به‌دنبال راه‌حلی برای آنها باشیم.
راه‌حل گره‌های ترافیکی شهر تهران چیست؟
از خودرو‌های فرسوده تا مشکلات حمل‌ونقل عمومی
* رئیس پلیس راهور تهران بزرگ
در همینه زمینه :
روانشناسی کاربردی
