راهکاری برای رفع گره ترافیکی

همایون فتاحی؛ معاون فنی کنترل ترافیک تهران

معابر، بزرگراه‌ها و شریان‌های اصلی و فرعی تهران، ظرفیت محدود و مشخصی دارند، اما تعداد خودروها نسبت به ظرفیت معابر بیشتر بوده و آنچه امروز می‌تواند در حوزه گره‌های ترافیکی تأثیرگذار باشد توسعه حمل‌ونقل عمومی است که آن را جایگزین استفاده از خودروهای شخصی کنیم. هرچه حمل‌ونقل عمومی توسعه یابد و تعداد سفرها افزایش پیدا کند، به کاهش گره‌های ترافیکی کمک می‌کند.
بیشترین گره‌های ترافیکی در نقاطی از بزرگراه‌ها و شریان‌هاست که تعداد خطوط به طرز ناگهانی کاهش می‌یابد. مانند پل‌های صدر، سیدخندان، گیشا و ... . همچنین معابری که تعداد خطوط آنها از 4 خط به 2 خط می‌رسد، باعث ایجاد گره ترافیکی می‌‎شوند، چرا که وقتی خطوط عبوری کم می‌شود مشکل ترافیکی ایجاد خواهد شد.
متأسفانه در سطح شهر، شاهد این هستیم، تعداد ورودی و خروجی در برخی از پل‌های شهر با هم، همخوانی ندارد و به‌ نظر می‌رسد هنگام طراحی این پل‌ها و معابر در گذشته، مطالعات ترافیکی درستی انجام نشده و یا  رشد ترافیک آن پیش‌بینی نشده بود.
باید استفاده از حمل‌ونقل عمومی را افزایش و از سفر با خودروهای شخصی جلوگیری کنیم. توزیع سفرها باید در ساعات مختلف صورت گیرد و این، نیاز به همکاری شهروندان دارد؛ درواقع باید سفرهای غیرضروری را در ساعاتی که ترافیک کم و معابر خلوت است انجام دهند و آن را به ساعات ترافیکی موکول نکنند.
امروزه درگره‌ها، تقاطع‌ها و تبادل‌ها با مشکل روبه‌رو هستیم؛ تقاطع، ظرفیت مشخص دارد و زمانبندی تقاطع براساس بار ورودی انجام می‌شود؛ وقتی ظرفیت بیشتر باشد صددرصد تراکم زیاد خواهد شد و با صف‌های طولانی ترافیک مواجه می‌شویم؛ برهمین اساس، بهینه کردن زمانبندی در تقاطع‌ها، تا حدودی منجر به رفع گره‌ ترافیکی می‌شود.
در تبادل‌ها، بیشترین گره‌ در طول خروجی‌ بزرگراه‌هاست چرا که کفایت لازم را ندارد و یا تعداد خطوط به‌صورت ناگهانی کم می‌شود. بهترین اقدام برای فرار از گره‌های ترافیکی این است که از نرم‌افزارهای مسیریاب استفاده کنیم تا مشخص کند کدام مسیر کوتاه‌ترین است و یا اگر تصادفی در معبری ایجاد شده، نرم‌افزار مسیرهای فرعی و دیگری را  معرفی کند. هرچه تعداد خودروهای شخصی افزایش یابد، قطعا گره‌های ترافیکی نیز سنگین‌تر خواهد شد.
برای رفع گره‌های ترافیکی، امروزه دیگر در دنیا بزرگراه‌‌سازی، راهکار نیست. اینکه فکر کنیم معابر را توسعه دهیم گره‌های ترافیکی نیز کاهش می‌یابد، راهکار غلطی است. در دنیا دنبال افزایش معابر و بزرگ شدن بزرگراه‌ها نیستند، بلکه مدیریت ترافیک دارند. علاوه بر مدیریت ترافیک بر توسعه ناوگان عمومی تأکید دارند و سعی‌ می‌کنند پیاده‌روی را افزایش داده و از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند.
اصلاحات هندسی در شهر ما می‌تواند به رفع گره‌های ترافیکی کمک کند، با تقاطع هندسی و یا ناقصی بزرگراه‌ها بار ترافیکی در نقطه‌ای افزایش می‌یابد؛ بنابراین در ورود و خروج‌ها باید سعی کنیم طول تداخل‌ها را افزایش دهیم، این مسائل می‌توانند در رفع گره‌های ترافیکی تأثیر داشته باشند. تغییر در نوع تقاطع، ایجاد ممنوعیت برخی از حرکت‌ها و توزیع برخی از حرکت‌ها در شبکه، می‌توانند به رفع و کاهش گره‌های ترافیکی در سطح شهر کمک کنند.
جدا از توسعه مترو یا افزایش استفاده از اتوبوس و تاکسی باید به سمت استفاده از اسکوتر و پیاده‌روی برویم و حمل‌ونقل ترکیبی باید برای شهروندان درنظر بگیریم؛ برهمین اساس به‌دنبال طراحی نرم‌افزاری هستیم که به شهروندان بگوییم برای انجام سفر از چه وسایل نقلیه‌ای می‌توانند استفاده کنند تا در کوتاه‌ترین زمان به مقصد برسند. شهر باید هوشمند شود؛ درواقع بسیاری از سفرهایی که انجام می‌شود سفرهای غیرضروری بوده و می‌توان آن را به‌صورت غیرحضوری و آنلاین انجام داد. شهروندان می‌توانند خرید، فعالیت‌های اداری، بانکی و ... را به‌صورت اینترنتی انجام دهند و نیاز به حضور فیزیکی نداشته باشند؛ همین مسئله کمک می‌کند تا سفرها در سطح شهر کاهش یابد. در تمام شهر با گره‌های ترافیکی مواجه هستیم و در برخی از نقاط، گره‌‎ها، معضل زیادی را ایجاد کرده است؛ برهمین اساس مطالعات ترافیکی در آن نقاط در حال انجام است تا برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد، چرا که در برخی از نقاط نیاز است تقاطع غیرهمسطح داشته باشیم و یا ممنوعیت و حذف حرکت انجام شود.
از جمله دلایلی که باعث ایجاد گره‌های ترافیکی شده، موضوع پارک‌های حاشیه‌ای و پارک‌های دوبل است که تأثیر زیادی در ایجاد گره‌ها دارند؛ زمانی که پارک حاشیه‌ای را ممنوع کنیم و از پارکینگ‌های طبقاتی استفاده کنیم، می‌توان گفت در رفع گره‌های ترافیکی تأثیر مثبتی گذاشته‌ایم.