روزی که هوا ایستاد

فاطمه عباسی

روز یکشنبه 12تیرماه 1367، ساعت 10:47صبح، هواپیمای «ایرباس» جمهوری اسلامی ایران که باید مسیر تهران-بندرعباس-دوبی را طی می‌کرد، با فرمان برج مراقبت هوایی بندرعباس، از فرودگاه این شهر ساحلی برخاست. 7دقیقه بعد درحالیکه تقریبا یک چهارم مسیر کوتاه هوایی بندرعباس-دوبی پیموده شده بود، 2موشک سطح به هوای شلیک شده از یک ناو آمریکایی، هواپیما را منهدم کرد و 490مسافر و خدمه پرواز آن هواپیما جان خود را از دست دادند. شدت و وخامت سانحه به حدی بود که تا 2روز، رسانه‌های بین‌المللی، در سرگیجه‌ای بی‌سابقه از اطلاعات متفاوت به سر می‌بردند. در این میان یک چیز کاملا مشخص بود، هواپیمای مسافربری هدف موشک شلیک شده از یک رزم ناو آمریکایی قرار گرفته و همین موضوع به‌عنوان گناهی غیرقابل بخشش از سوی جهانیان مورد تأیید قرار گرفته بود. اما مهاجمان نیز برای خود بهانه‌های بسیار آوردند تا به‌نحوی بتوانند موضوع را تعدیل کنند.
هدف از اعزام ناو وینسنس به خلیج‌فارس، رهگیری و انهدام موشک‌های زمین به دریای «کرم ابریشم» بود تا دیگر ناوهای مستقر در منطقه از آسیب احتمالی دور بمانند. آن روز گارد ساحلی عمان اعلام کرده بود که هیچ خطری احساس نمی‌شود، اما با این حال کاپیتان راجرز (فرمانده وینسنس) بر حرکت به سمت شمال یعنی به سمت ایران اصرار داشت. بعدها ایوتر، مفسر نظامی روزنامه شیکاگو تریبون نوشت: «در آن روز کاپیتان راجرز هیچ هدفی جز درگیری با ایرانی‌ها نداشت و در حال اجرای مانورهای تهدیدآمیزی بود تا زمینه را برای درگیر شدن با قایق‌های ایرانی به‌وجود آورد.» خود راجرز در مصاحبه‌های بعد از سقوط می‌گفت که «آن روز تحت فشار عصبی بودم و چاره‌ای جز شلیک نداشتم.» کاسپار واینبرگ، وزیر دفاع وقت آمریکا هم با ابراز نظری مشابه می‌گفت: «کمبود وقت از لحظه‌ای که هواپیما به‌عنوان هدف تهدید‌کننده شناسایی شد تا زمانی که خدمه باید تصمیم به شلیک می‌گرفتند، موجب شتابزدگی در اخذ تصمیم شد.» البته آمریکایی‌ها از این تصمیم «شتاب زده» خیلی هم پشیمان نبودند. آنها بعد از گذشت 18سال حاضر شدند غرامت بدهند، ولی هرگز عذرخواهی نکردند.