شمیران، مهد قنات‌های تهران

چهره انسانی شهر را از روی تعداد قنات‌های آن می‌توان شناخت. تعداد آنها نشانگر میزان مشارکت مردم و حضور و توانمندی آنها برای ساخت قنات‌ها بود.شمیران امروزی که با ٢٧محله در نخستین پازل شهر تهران نشسته است با شمیران تاریخی و روستاهایی که در دلش جان گرفتند تفاوت‌های زیادی دارد. اما همین شمیران مهد بیشترین قنات‌های تهران است. «سید مهدی اعرابی» شمیران‌پژوه در این‌باره می‌گوید: «در شهر تهران یا همان دامنه جنوبی البرز قنات‌های بسیاری وجود داشت که‌از این میان ١١٠رشته آن سهم شمیران بود. در واقع این قنات‌ها مظهرهای آب‌های تهران هستند که بیشتر آنها در شمال تهران قرار دارند.»
اعرابی در ادامه به تعداد قنات‌های شمیران از شرق به غرب اشاره می‌کند: «محله اوین ٤قنات دارد که مهم‌ترین آنها به قنات‌های بزرگ و کوچک میان اهالی معروف است. از میان قنات‌های شمیران سهم محله درکه ٤قنات، ولنجک ٢قنات و ونک ٧قنات است که معروف‌ترین آن قنات شکری در انتهای خیابان سئول است، تجریش ٣١قنات، اراج ٢قنات، اقدسیه ٤قنات، امامزاده قاسم ٣قنات، لویزان ٢ قنات و باغ ستاره‌شناسی ٢قنات دارد. البته به جز این در محله‌های کاشانک، کامرانیه، فرحزاد، چیذر، خوردین، نیاوران، جماران، دزاشیب و... هرکدام قنات‌هایی وجود دارد.»
آنطور که قدیمی‌ها تعریف می‌کنند به‌دلیل وجود چشمه‌ها و نهرهای فراوان در شمال تهران اهالی شمیران به نسبت تهرانی‌ها نیاز چندانی به آب و حفر قنات نداشتند. درحالی‌که تهرانی‌ها نیاز شدیدی به آب قنات داشتند. در این میان شمیرانی‌ها هوشمندی به خرج دادند و آسیاب‌های بسیاری راه‌اندازی کردند که برای اهالی شمیران حسابی نان و آب داشت. سیدمهدی اعرابی می‌گوید: «در شمیران ٣٢ آسیاب ساخته شده بود. قدیم‌ها به آسیاب‌ها کاهونه می‌گفتند. آسیاب‌هایی که بیشتر با نیروی آب فعالیت می‌کردند و از بخش‌هایی مانند تنوره، سنگ‌های بزرگ و کوچک و...تشکیل می‌شد. جالب اینجاست که در شمیران هیچ آسیاب رایگانی وجود نداشت و همه آسیاب‌ها خصوصی بودند و از کنار آن کلی آدم به‌اصطلاح نان می‌خوردند. البته بعضی آسیاب‌ها  بودند که تخفیفات ویژه‌ای را برای مشتریان درنظر می‌گرفتند».
به‌گفته اعرابی به‌دلیل کثرت و فراوانی آسیاب در شمیران نام بیشتر کوچه‌های آن با آسیاب گره‌خورده است و هنوز هم بعضی از کوچه‌ها نام آسیاب را یدک می‌کشند.