چگونه جمعیت یوزپلنگ‌ها زیاد شد؟

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

گزارش انجمن یوزپلنگ ایرانی که اوایل هفته در همشهری منتشر شد، نشان داد که جمعیت یوز در سال1401 نسبت به 1400 رشد نسبتا مطلوبی داشته است؛ این در حالی است که کشته شدن چند توله یوز در سال گذشته و ماجراد، یوزپلنگ ماده و زایای توران در بهار امسال نشان از شکننده بودن این مسیر رشد دارد. به اعتقاد عطیه تک‌تهرانی، مدیر بخش پژوهش انجمن یوز ایرانی، دلایل ثبت جمعیت بیشتر در سال گذشته ترکیبی از «ثبت بهتر» و «تداوم اقدامات حفاظتی در زیستگاه یوزپلنگ» است.

خیال‌مان راحت نیست
عطیه تک‌تهرانی، مدیر پژوهش انجمن یوز ایرانی:براساس داده‌های به‌دست آمده از دوربین‌های انجمن یوز ایرانی و سایر انجمن ها، جمعیت یوز از سال96 تا‌کنون روند افزایشی داشته و نقطه اوج آن در سال1401 به‌ثبت رسیده است. 2نکته مهم در مورد جمعیت یوزها وجود دارد؛ اول اینکه نمی‌توان با افزایش عددی جمعیت یوز خیال‌مان بابت بهبود شرایط راحت باشد و دست از حفاظت و پایش مستمر زیستگاه‌ها برداریم. قبلا با توجه به وسعت زیستگاه، 2خانواده یوزپلنگ در میاندشت زندگی می‌کردند، ولی در یک‌سال همه آنها را در تصادفات جاده‌ای از دست دادیم و جمعیت به صفر رسید. اگر فعالیت‌های حفاظتی و منابع مالی تامین نشود، در توران هم چنین اتفاقی دور از ذهن نیست؛ هر چند با سرعتی کند‌تر. نباید در مورد جمعیت توران خوش‌خیالی داشته باشیم. از سوی دیگر افزایش جمعیت ممکن است به‌دلیل اقداماتی باشد که هم‌اکنون در زیستگاه صورت می‌گیرد و تا پیش از این وجود نداشته است. تأیید این دلیل نیاز به گذر زمان دارد و سال‌ها بعد می‌توان در مورد نتیجه این اقدامات قطعی صحبت کرد. به‌طور مثال شاید پیش‌ از این گشتزنی محیط‌بانان منظم و مستمر نبوده، ولی از سال94 تا‌کنون که مدیریت پارک ملی توران تغییر کرده مشاهده یوز توسط محیط‌بانان بیشتر شده است. نکته مهم و غیرقابل انکار افزایش جمعیت توله‌ها و یوزهای بالغ ماده است.
دوم اینکه برای حفاظت از یوز‌ها باید آنها را قلاده‌گذاری کرد. براساس تصاویر دوربین‌های انجمن همه یوزهای ثبت شده در سال1401 از بخش شمال‌غربی پارک ملی توران عبور کرده‌اند. اگرچه این بخش از پارک امن است، ولی دلیل این مسئله هنوز برای ما مشخص نیست. تا زمانی که قلاده‌های ماهواره‌ای نداشته باشند هر چه بگوییم حدس و گمان است. اکثر ماده‌ها توله‌هایشان را به پارک توران آورده‌اند تا مسیرها و مناطق را به آنها نشان دهند، ولی وقتی از پارک درآمده‌اند دیگر نمی‌دانیم چه مسیری را طی کرده‌اند. دوربین‌های ثابتی که چندسالی است در پارک قرار دارند در ثبت این رفتار مؤثر بوده‌اند. حفاظت از جمعیت بسیار شکننده یوزها در کشور باید با کمک قلاده‌گذاری صورت گیرد؛ هر چند جوسازی‌های غیرعلمی در فضای مجازی بسیار زیاد است.