یاد
حکیم توسعه و آینده
درنگی در تأملات «رضا داوری‌اردکانی» که دیروز 90ساله شد
حمیدرضا محمدی
رضا داوری‌اردکانی فـیـلـسـوف توسعه‌نیافتگی ماست و حرف‌های فیلسوفانه ایشان را نباید به سطح ایدئولوژیک و تئولوژیک تقلیل داد
بیژن عبدالکریمی
گرد پیری بر صورتش نشسته است، اما بر سیرتش نه. همچنان پویا و جویاست و هنوز در پی و پای تازه‌ها. همین هم هست که در این سن کهولت، قلم بر زمین نگذاشته و آرا و آثارش محل توجه اهل خرد است؛ او که هم لزوم خردورزی را پیش چشم داشته و هم اهمیت توسعه‌یافتگی را و در این ۶۸سال که در سپهر اندیشه ایران فعالیت می‌کند، بیش از دیگر ساحت‌های فلسفه‌ورزی‌اش، به تأمل و تعقل در حوزه توسعه، شهره بوده و آن را نه یک امر سیاسی و اقتصادی که یک ضرورت اخلاقی دانسته است و اعتقاد داشته و دارد که اگر به توسعه نرسیم، فقر، بیماری، بیکاری، عصیان و نومیدی احاطه‌مان می‌کند.
او که در این سال‌ها، سراسر سر ایران داشته و دغدغه‌اش، سرزمینی توسعه‌یافته بوده، برای ایران امروز، ترمیم و التیام زخم جدایی‌ها و گسست‌های روحی، تاریخی و اخلاقی را مدنظر داشته و چنین اندیشیده که مفر جامعه ایرانی در وحدت، همبستگی، اعتماد و امید همراه با تصمیم و تدبیر اهل فکر است. این نگرانی برای آینده ایران چنان است که جامعه را تا بدان‌جا محتاج علوم انسانی قلمداد می‌کند که اگر نباشد، توسعه رخ نمی‌دهد. اما از آن دست اندیشمندان و فلسفه‌دانانی نیست که غرب را به کناری نهاده باشد، بل معتقد است تا فلسفه غرب را نشناسیم، نمی‌توانیم به شناختی از تمدن غرب و روحیه تصرف و استیلای آن دست یابیم. همچنین اگرچه توجه به تجدد را مطمح نظر دارد،آن را بی‌نگاه به ممالک راقیه نمی‌داند و نمی‌بیند. اما نظاره‌ای از سر درنگ: «چرا راه گریز از غرب می‌جویید و اصلا چرا می‌خواهید از غرب بگریزید؟ مگر جایی برای آسایش پیدا کرده‌اید؟ اگر در غرب تقلیدی احساس غربت می‌کنید، قبل از گریختن باید در اندیشه وطن و مأوای امن باشید و اگر وطن خود را یافتید، هرجا باشید دیگر احساس غربت نمی‌کنید و نیازی به گریز از غرب ندارد.» افزون‌براین، به حکیم آینده‌نگر نیز اشتهار دارد و مگر می‌شود به توسعه فکر کرد و آینده را فرانظر نداشت؟ «مردمی که آینده می‌خواهند و مدعی آینده‌سازی هستند، باید مقتضیات، امکان‌ها، شرایط و توانایی‌های خود را درنظر بگیرند. همه نمی‌توانند آینده‌سازی کنند و باید آماده آن شد. از نشانه‌های آن وجود تفکر است. هرجا تفکر هست، فکر آینده هم هست و هرجا رکود تفکر است و حرف‌های عادی و معمولی تکرار می‌شود، آینده‌سازی مشکل است. آینده، نو و جدید است. آینده، تکرار اکنون نیست.» ایران امروز و ایران فردا، بسیار وام‌دار ژرف‌اندیشی‌های «رضا داوری‌اردکانی» است که دیروز (دوشنبه، 15خرداد) 90سالگی‌اش را جشن گرفت.
