میزان دسترسی ‌شهرنشینان به مسکن مناسب

بهزاد رنجبر- روزنامه‌نگار

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با تأکید بر اینکه سیاست‌های کلان در بخش مسکن نیاز به بازنگری دارد، تأکیدکرد: در مناطق شهری، بیش از نیمی از خانوارها در هر دهک درآمدی به مسکن در استطاعت دسترسی ندارند، این به‌ معنای آن است که سهم هزینه‌های مسکن در میان نیمی از شهرنشینان بیش از 30درصد کل هزینه‌های خانوار است. طبق این گزارش وضعیت در تهران بدتر از کل کشور است و بین 62تا 85درصد پایتخت‌نشینان به مسکن در استطاعت دسترسی ندارند. به گزارش همشهری، رشد پرشتاب قیمت مسکن در طول چند سال گذشته به‌ویژه از ابتدای سال 1397تاکنون به کاهش سطح دسترسی مردم به مسکن مناسب منجر شده است. با این حال به‌نظر می‌رسد این کاهش سطح دسترسی به مسکن در همه مناطق ایران یکسان نیست. آن طور که مرکز پژوهش‌های مجلس در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است وضعیت دسترسی به مسکن مناسب در مناطق شهری بدتر از مناطق روستایی است، چرا که از یک طرف، بخش عمده سیاست‌های بخش مسکن  در طول سال‌های گذشته معطوف به تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد بوده و از طرف دیگر مقایسه آمار‌ها نشان می‌دهد میزان تورم بخش مسکن در مناطق شهری بیشتر از سایر مناطق بوده است؛ به‌طور مثال قیمت مسکن در آذر‌ماه 1401نسبت به آذر 96حدود 247درصد رشد داشته؛ درحالی‌که این میزان برای خانوار‌های شهری 403درصد بوده است. حال این مقدار را با پایتخت‌نشینان مقایسه کنید که قیمت مسکن درست در همین دوره بیش از 844درصد افزایش یافته و خرید خانه در تهران به رؤیای دست‌نیافتنی تبدیل شده است. این به‌ معنای آن است که هزینه‌های تامین مسکن در شهرها به‌ویژه در کلانشهر‌ها به ‌مراتب بیشتر از سایر مناطق است.‌

   مسکن در استطاعت چیست؟
مرکز پژوهش‌های مجلس با توجه به یکسان‌نبودن هزینه‌های تامین مسکن در نقاط مختلف کشور با معرفی شاخص مسکن در استطاعت استدلال کرده است که در مناطق شهری، بیش از نیمی از خانوارهای هر دهک به مسکن در استطاعت دسترسی ندارند. مسکن در استطاعت معیاری است که برای اندازه‌گیری میزان هزینه مسکن خانوار نسبت به دیگر هزینه‌های آن محاسبه می‌شود. بر این اساس خانواری به مسکن در استطاعت دسترسی دارد که سهم هزینه مسکنش کمتر از 30درصد کل هزینه‌های آن خانوار باشد. این شاخص در کنار شاخص‌هایی همچون درصد مستأجرانی که در هر دهک در مسکنی با مساحت سرانه کمتر از 15مترمربع سکونت دارند تا حدودی وضعیت رفاهی جامعه به‌ویژه دهک‌های کم‌درآمد را بازگو می‌کند.

تابلوی وضع مسکن در دهک‌های مختلف درآمدی
آمار‌ها نشان می‌دهد 78درصد از کل شهرنشینان ایران به مسکن در استطاعت یا مسکن مناسب دسترسی ندارند؛ به این معنا که هزینه‌های مسکن بیش از 30درصد کل هزینه‌هایشان است و مجبورند از سایر هزینه‌هایشان کم و آن را صرف مسکن کنند. این میزان برای دهک دهم یعنی افراد ثروتمند 55درصد است. مقایسه این ارقام با کلانشهر نشان می‌دهد که در تهران وضعیت به‌مراتب بدتر از میانگین کشوری است به‌طوری که بخش عمده تهرانی‌ها در همه دهک‌ها به مسکن در استطاعت یا مناسب دسترسی ندارند. در تهران و در دهک نخست که شامل افراد کم‌درآمد می‌شود 85درصد خانوارد‌ها به مسکنی که در استطاعتشان باشد در دسترسی ندارندو هزینه‌های مسکن بیش از 30درصد کل هزینه‌هایشان است. این موضوع باعث شده است که این افراد سایر هزینه‌هایشان را هم صرف مسکن کنند  وضعیت در سایر دهک‌های پایتخت هم اصلا جالب نیست. در بهترین حال فقط در دهک پنجم 62درصد خانوار‌ها به مسکن متناسب با شرایطشان دسترسی دارند و حتی در دهک هفتم و هشتم که شاید بتوان گفت در طبقه متوسط دسته‌بندی می‌شوند بین 75 تا 77درصد خانواده‌ها به مسکن مناسب دسترسی ندارند.همه این موضوعات فشار زیادی بر خانواده‌های تهرانی وارد کرده و موجب شده بخش عمده هزینه‌های آنها معطوف به بخش مسکن شود.