منجم آماتور کیست؟ منجم حرفه‌ای چه تعریفی دارد؟

ندا جعفری -کارشناس ارشد کیهان‌شناسی

ستاره‌شناسی میراث گرانبهایی است که از گذشتگان‌مان به ما رسیده و قدمای ما مثل ابوریحان بیرونی، خواجه ‌نصیرالدین‌ طوسی، خیام و دیگر بزرگان آثار بسیار تأثیرگذاری در نجوم داشته‌اند که تبعات آن را در دنیا می‌بینیم. در گذشته به هر حال فعالیت‌های علمی اینگونه به‌صورت عام و عمومی برای مردم نبوده است و به‌خاطر همین، مردم با علومی مانند ستاره‌شناسی شاید آشنا نبودند. طی دهه‌های 70 و 80 در حوزه نجوم آماتور، سعی شد که کارهای بزرگی انجام بگیرد. بخشی از این فعالیت‌ها این بود که مردم را با علم نجوم آشنا کردند و اینکه به مردم آموختند، می‌شود با علم تفریح کرد. گشت‌ها و تورهای رصدی و همچنین برگزاری رویدادهای رصدی مانند روز جهانی نجوم، سمینارها، باشگاه‌های نجوم و به‌طور کلی پایه و اساس بسیاری موارد به‌خوبی شکل گرفت و ما اکنون ثمره آن را برداشت می‌کنیم. واقعیت این است که مردم هم از این قضیه استقبال کرده‌اند. در حوزه نجوم آماتور تا حد بسیار خوبی فعالیت‌هایی در حال انجام است. حتی خیلی از شهرهای کوچک یا حتی بعضی از روستاها هم یک انجمن نجوم کوچک دارند که همه اینها به‌صورت خودگردان هستند و البته زیرمجموعه انجمن نجوم ایران قرار دارند که خود انجمن نجوم ایران هم زیرمجموعه‌ای از وزارت علوم است. ما نجوم را به 2 بخش نجوم آماتوری و نجوم حرفه‌ای تعریف می‌کنیم. تعریف نجوم حرفه‌ای کاملا مشخص است؛ منجم حرفه‌ای کسی است که به‌صورت آکادمیک و دانشگاهی این رشته را دنبال می‌کند؛ حالا در حوزه‌ کیهان‌شناسی، نجوم واختر فیزیک می‌تواند تحصیلات دانشگاهی داشته باشد. روال به این طریق است که رشته‌ دبیرستان خود را ریاضی فیزیک انتخاب می‌کند. رشته‌ دانشگاهی‌اش را فیزیک انتخاب می‌کند و در مقطع کارشناسی ارشد می‌تواند کیهان‌شناسی را انتخاب کرده یا اینکه از همان ابتدا در مقطع کارشناسی، رشته اختر فیزیک را انتخاب می‌کند و برای کارشناسی ارشد و دکتری نیز همان رشته‌ اختر فیزیک را دنبال کند. به چنین فردی می‌گوییم منجم حرفه‌ای. اما منجم آماتور به معنی منجم تازه‌کار نیست، چون آماتور برای ما به معنی کسی که تازه شروع کرده است، ولی منجم آماتور در واقع تعریف خاصی ندارد و هر کسی که یک صورت فلکی یا جرم در آسمان را بلد باشد و به دانستن آن علاقه‌مند باشد، در رده منجمان آماتور قرار می‌گیرد. ما البته منجمان آماتوری داریم که اشراف فراوانی بر آسمان دارند. باید این را بدانیم که بسیاری از پروژه‌های حرفه‌ای از دل پروژه‌های آماتوری بیرون آمده است.