نفس‌های آخر یک دریاچه

آذر خسروانیان|  شیراز - خبرنگار:

تالاب «مهارلو» از اکوسیستم‌های مهم آب شور کشور به شمار می‌رود. این اکوسیستم زیست بوم که می‌تواند ارزش افزوده و نفع اقتصادی خوبی را برای اهالی بومی منطقه ایجاد کند در حال حاضر به مخزن فاضلاب‌های شهری، کشاورزی، بیمارستانی و صنعتی از جمله کارخانه تصفیه روغن تبدیل شده است.


 کارکردهای تالاب مهارلو و نفع اقتصادی

 عضو هیأت علمی سازمان آموزش و تحقیقات کشاورزی و اکولوژیستی سیستم‌های آبی در خصوص تالاب مهارلو می‌گوید: دریاچه مهارلو یکی از مظلوم‌ترین دریاچه‌های کشور محسوب می‌شود، زیرا مورد توجه قرار نگرفته و حتی برای آن، ارزش گذاری اقتصادی تالاب‌ها نیز انجام نشده است.
دکتر «مهرداد زمان پور» که درخصوص دریاچه مهارلو ۲۰‌سال تحقیقات انجام داده است، می‌افزاید: این دریاچه یک اکوسیستم کامل و تعدیل کننده محیط است.
وی با اشاره به اینکه کارکردها و خدمات تالاب مهارلو شامل تنوع زیستی، امکانات گردشگری، حفاظت در برابر نیروهای طبیعی و محصولات یا تولیدات تالاب است اضافه می‌کند: به علت شوری زیاد آب، تنوع زیستی در این دریاچه کم است و بزرگ‌ترین زیستگاه ارزشمند تنها سخت پوست آب شور یعنی آرتمیا و جلبک آب شور دونالیلا ست.

زمان پور می‌افزاید: دریاچه مهارلو جمعیت انبوهی از آرتمیا را در خود جای داده است که در آبزی پروری و پرورش میگو، ماهیان خاویاری و ماهی قزل آلا استفاده می‌شود. وی ادامه می‌دهد: ریز جلبکی به نام دونالیا نیز تنها گونه جلبکی است که می‌تواند شوری‌های بسیار زیاد آب این دریاچه را تحمل کند و تولید کننده بتاکاروتن است که در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی اهمیت اقتصادی فراوانی دارد.
این محقق با اشاره به اینکه می‌توان از ارزش اقتصادی پرورش ماهیان زینتی به ویژه پرورش ماهی گورخری که بوم زاد همین منطقه است، بهره‌برداری کرد، اضافه می‌کند: مهارلو با وجود برخی از گونه‌های ارزشمند و نادر گیاهی، زیستگاه بسیاری از پرندگان مهاجر زمستان گذر است و این اکوسیستم زیست بوم می‌تواند ارزش افزوده و نفع اقتصادی خوبی را برای اهالی بومی منطقه ایجاد کند.


جذب رسوبات و تصفیه آلودگی‌ها

متخصص اکولوژیست سیستم‌های آبی با اشاره به اینکه باکتری‌ها و جلبک‌ها در سیستم تالاب و گیاهان حاشیه تالاب نقش مهمی را در جذب و نگه داشتن مواد مغذی که شامل بیشترین فسفر و نیتروژن است ایفا می‌کنند، می‌گوید: تالاب مهارلو با گرفتن این مواد از آب کیفیت آن را بالا می‌برد و آلودگی‌های آن را کم می‌کند.

زمان پور به نقش مهم تالاب در پایداری اکوسیستم مرتعی پیرامون با وارد شدن آب تبخیر شده به هوا و مرطوب کردن آن اشاره و اضافه می‌کند: بخش مهمی از آب مورد نیاز گیاهان مرتعی به صورت مرطوب شدن مستقیم خاک و ساخته شدن شبنم صبحگاهی تأمین می‌شود.


تهدیدهای تالاب مهارلو

این عضو هیأت علمی سازمان آموزش و تحقیقات کشاورزی به تشریح مهم‌ترین تهدیدهای تالاب مهارلو می‌پردازد و می‌گوید: کاهش آب ورودی به تالاب که از منابع آب سطحی و زیرزمینی و دشت‌های اطراف تالاب یا حقابه زیست محیطی است، یکی از مهم‌ترین تهدیدات این تالاب به شمار می‌رود.
زمان پور از کاهش سطح آب تالاب‌ها بر اثر بهره برداری از چاه‌های کشاورزی و صنعتی در بالادست و اطراف دریاچه به عنوان تهدید دیگر یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: طرح انتقال آب‌های سطحی شیراز به دشت سروستان که باعث کاهش آب ورودی به تالاب می‌شود، برمیزان آب دریاچه اثر منفی دارد.
وی اضافه می‌کند: سد در حال ساخت تنگ سرخ نیز تهدید مهمی به شمار می‌رود که در صورت بهره برداری از آن، جریان آب به سمت دریاچه قطع و باعث خشکی دائم و نابودی کامل دریاچه می‌شود.
زمان پور جاده و آلودگی‌های مربوط به آن، وجود فرودگاه و آلایندگی‌ها و دیگر انواع آلودگی‌های زیستی، شیمیایی و فیزیکی را در نابودی تالاب مهارلو مؤثر می‌داند و می‌افزاید: با ورود آلاینده‌های مزارع کشاورزی و صنایع شهرهای اطراف، دریاچه مهارلو نیز مانند بیشتر تالاب‌های کشور به مخزن فاضلاب‌های شهری، کشاورزی، بیمارستانی و صنعتی از جمله کارخانه تصفیه روغن تبدیل شده است.

وی ادامه می‌دهد: تخلیه زباله و پسماندهای کارخانه‌های سنگ بری اطراف و دیگر زباله‌ها بی هیچ مانعی در این دریاچه بسیار رایج است.
زمان پور معتقد است: رسوبات ناشی از فرسایش خاک بالادست تالاب و شکار غیرقانونی، همچنین برداشت علوفه و دیگر محصولات تالاب، تصرف و تغییر کاربری زمین‌های تالاب برای کشاورزی و دامداری و راهیابی گونه‌های جانوری و گیاهان غیر بومی و مهاجر به تالاب موجب شده است، تالاب مهارلو نفس‌های آخر خود را بکشد.


راهکارهای نجات مهارلو

متخصص اکولوژیست سیستم‌های آبی در خصوص راهکارهای نجات دریاچه مهارلو می‌گوید: برای نجات مهارلو نباید سد تنگ سرخ ایجاد شود تا جریان آب به صورت معمول و طبیعی در دریاچه جریان داشته باشد. دکتر «مهرداد زمان پور» می‌افزاید: باید برای اهالی بومی منطقه مشاغلی ایجاد شود که نفع اقتصادی و نقش حمایتی از دریاچه داشته باشد. وی با بیان اینکه با تغییر شغل ساکنان منطقه می‌توان به حفظ مهارلو خوشبین بود، اضافه می‌کند: با سرمایه‌گذاری در شاخه گردشگری و ایجاد صنایع تبدیلی و دستی می‌توان برای دریاچه مهارلو منافع اقتصادی و حمایتی ایجاد کرد. زمان پور که اعتقاد دارد در صورت بی توجهی و خشک شدن کامل دریاچه مهارلو ضرر و زیان بسیارسنگین و غیرقابل جبرانی را شاهد خواهیم بود، می‌گوید: این دریاچه عمده‌ترین تعدیل کننده آب و هوای شیراز و اطراف آن است و در صورت خشک شدن کامل آن با آلودگی‌های شدید و تجمع ریزگردها مواجه خواهیم شد. وی اضافه می‌کند: بستراین دریاچه پوشیده شده از نمک، سیلیس و شن است که در صورت خشک شدن و نبود رطوبت کافی، هنگام وزش باد ریزگردها مخل آسایش شهروندان خواهند شد.