چند می‌گیری فیلم بسازی؟

مسعود میر|خبر‌نگار:

درست یک هفته پیش مؤسسه رسانه‌های تصویری به‌عنوان یکی از مؤسسات زیرمجموعه سازمان سینمایی، فهرست بلندبالایی از پرداخت‌های نقدی خود به سینماگران را در فاصله سال‌های 88 تا 95 منتشر کرد؛ فهرستی پر از شگفتی که حالا در کنار فهرست کمک‌های 84میلیاردی فارابی به فیلمسازان در سال‌های 90 تا 96 که در اواخر اسفند سال گذشته به‌دست رسانه‌ها رسید، می‌تواند شمایی متفاوت از منابع مالی فیلمسازان و سینمای ایران پیش چشم مردم مجسم کند. البته این پرداخت‌های بنیاد فارابی در قالب مشارکت و وام و تولید کامل بوده و در مؤسسه رسانه‌های تصویری عنوان خرید و پخش ویدئویی و البته عنوان نامعمول مشارکت در ساخت را با خود یدک می‌کشند.

در بازی پول و کمک‌های ریالی به فیلمسازان شاید خیلی‌ها بیشتر سراغ محمد خزاعی را گرفته‌اند که در 2فقره کمک و مشارکت برای 2فیلم مجموعا بیش از 3.5میلیارد تومان از بنیاد فارابی و مؤسسه رسانه‌های تصویری عایدی داشته است.

خزاعی در سال۹۰ برای «قلاده‌های طلا» به کارگردانی ابواقاسم طالبی حدود ۲٫۷میلیارد تومان از مؤسسه رسانه‌های تصویری دریافت کرده و در سال۱۳۹۵ توانسته یک‌میلیارد تومان هم از بنیاد فارابی برای «امپراتور جهنم» به کارگردانی پرویز شیخ طادی بگیرد.

این البته شاید درشت‌ترین رقم کمک مؤسسه رسانه‌های تصویری به یک فیلم باشد اما در همین فهرست منتشرشده پرداخت‌ها می‌توان نام خیلی‌های دیگر را هم دید؛ مثلا سعید سعدی از تهیه‌کننده‌های قدیم سینما 4بار از فارابی و 2بار از مؤسسه رسانه‌های تصویری کمک‌هزینه گرفته است و جواد نوروزبیگی برای فیلم‌های «یک سطر واقعیت»، «خرس»، «اعترافات ذهن خطرناک من» و «سوگ» از مؤسسه رسانه‌های تصویری و فیلم‌های «من و زیبا»، «مروارید»، «اعترافات ذهن خطرناک من»، «ربوده شده» و «جاودانگی» از بنیاد سینمایی فارابی حمایت مالی دریافت کرده است.

جالب اینکه تصور عموم مبنی بر این است که مؤسسه رسانه‌های تصویری برای خرید حق رایت فیلم‌ها به فیلمسازان پول می‌دهد اما در فهرست منتشر شده این مؤسسه جلوی بعضی مبالغ نوشته شده جهت مشارکت در ساخت و یا توزیع.

در میان این فهرست بلندبالای دریافت حمایت از زیرمجموعه‌های سازمان سینمایی نام وحید موسائیان هم در رده‌های بالایی جدول قرار گرفته است. او که با فیلم‌های مستقل و کم‌هزینه خود در دهه80 برای سینمادوستان شناخته شد، در سال۱۳۹۰ فیلمی با بودجه فارابی با دریافت کمک هزینه ۲٫۳میلیارد تومانی ساخت. «فرزند چهارم» البته فیلم ناموفقی بود ولی موسائیان برای ساخت فیلم «قشنگ و فرنگ» هم در سال۱۳۹۴ از فارابی حمایت مالی هنگفتی دریافت کرد.
نکته جذاب‌تر فهرست دریافت‌کنندگان پول از زیرمجموعه‌های سازمان سینمایی ختم می‌شود به نامی که کمتر هم شناخته شده است. محمد احمدی برای فیلم‌های «آزمایشگاه»، «گهواره‌ای برای مادر»، «دو ساعت بعد مهرآباد»، «به دنیا آمدن»، «جنجال در عروسی»، «حلزون» (رقص پا) و «اسکی‌باز» حدود 2میلیارد و 500 میلیون تومان حمایت دریافت کرده است. البته در این فهرست نباید از نام سیامک پورشریف به‌عنوان تهیه‌کننده فیلم «برلین منفی ۷» هم غافل شد که در سال91 برای این فیلم 2میلیارد و 400میلیون تومان بودجه دولتی دریافت کرده است.

بی‌سروصداهای گران‌قیمت

بنیاد سینمایی فارابی بابت 70درصد مالکیت فیلم «آشغال‌های دوست‌داشتنی» بیش از 600میلیون تومان به محسن امیریوسفی پرداخت کرده است. جالب اینکه حق پخش ویدئویی این فیلم هم به مبلغ 550میلیون تومان به مؤسسه رسانه‌های تصویری فروخته شده است.

این مبالغ در حالی به نام محسن امیریوسفی واگذار شده که فیلم او سال‌هاست منتظر مجوز نمایش است و درواقع می‌توان حدس زد که این پول‌ها برای سرپوش گذاشتن روی مسئله لاینحل فیلم‌های توقیفی پرداخت شده است. البته در میان آمار و ارقام منتشر شده فارابی باز هم می‌توان نمونه‌های دیگری از پرداخت پول به فیلم‌هایی که عملا توقیف هستند، یافت. بنیاد سینمایی فارابی بیش از 10میلیارد تومان به سازندگان فیلم «رستاخیز» پرداخته و این در حالی است که اولا فارابی مالک یک‌سوم حقوق فیلم است و دوما فیلم سال‌هاست که انتظار مجوز نمایش را می‌کشد.

پرداخت 850میلیونی مؤسسه رسانه‌های تصویری به محمد پیرهادی به‌عنوان تهیه‌کننده «گزارش یک جشن» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا هم که مجوز نمایش نگرفته و مدت‌هاست از دستور برنامه صدور مجوز نمایش سازمان سینمایی خارج شده، نمونه دیگری از این کمک‌های نقدی است.

نکته دیگر اینکه بنیاد فارابی که مالک 25درصد حقوق فیلم «سمفونی نهم» است، تا‌کنون 875میلیون تومان به محمدرضا هنرمند پرداخت کرده ولی هنرمند هنوز فیلمی نساخته است.

دست‌ودلبازی‌های دراماتیک

فارابی برای 40درصد مالکیت فیلم فوق‌العاده ضعیف «ماهورا »یک میلیارد و 200میلیون تومان هزینه کرده است. 50درصد شراکت در فیلم «امکان مینا» ساخته کمال تبریزی هم برای فارابی یک میلیارد و 275میلیون تومان خرج برداشته است. از این رقم‌ها در فهرست کمک‌های فارابی تا دلتان بخواهد به چشم می‌خورد،  اما نکته اینجاست که کمک‌های دولتی بنیاد فارابی جزو وظایف حمایتی محوله‌ای است که ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای سازمان سینمایی و البته این بنیاد تعریف کرده است. داستان از جایی غم‌انگیز می‌شود که خبر کمک‌های چند صد میلیونی مؤسسه رسانه‌های تصویری دست به‌دست می‌شود؛ مؤسسه‌ای که شاید وظیفه مستقیمی برای حمایت اینچنینی در تولید و پخش آثار سینمایی نداشته باشد و بیشتر باید بر خرید حق پخش و تکثیر فیلم‌ها متمرکز باشد.

جدی‌ترین نمونه این کمک‌ها رقم 700میلیونی کمک مؤسسه رسانه‌های تصویری به تهیه‌کنندگان فیلم «خرس» است؛ موضوعی که البته این روزها واکنش تند جواد نوروزبیگی یکی از تهیه‌کنندگان فیلم را به همراه داشته است. او گفته حاضر است در قبال اکران فیلم تمام مبلغ کمکی را به مؤسسه رسانه‌های تصویری بازگرداند و حتی گلایه کرده که هزینه فیلم بیش از 900میلیون بوده و مبلغ کمک 200میلیون کمتر از هزینه‌های فیلم بوده است.