رفتگران طبیعت

سعیده مرادی

دغدغه محیط‌زیست کشور را دارد و از سال‌ها قبل قدم در راه دشواری گذاشته که عوایدش نصیب نسل‌های بعدی بشر هم می‌شود. کاظم نجاریون با راه‌اندازی یک صفحه‌ در دنیای مجازی با شعار «ما دیگه آشغال نمی‌ریزیم» فعالیت خود را برای نجات طبیعت آغاز کرده و با تشکیل گروه «رفتگران طبیعت» نخستین قدم در پاکسازی طبیعت و نگهداشت محیط‌زیست را برداشته است. حالا گروه او در بیش از 30استان کشور شعبه فعال دارد و اعضایش نه‌تنها آشغال نمی‌ریزند بلکه با جمع‌آوری زباله‌هایی که دیگران در طبیعت می‌ریزند، همه هم و غمش این است که همراه اعضای گروه‌هایش در قالب فعالیت داوطلبانه در زمینه نریختن زباله در طبیعت و پاکسازی محیط‌زیست گوشه وکنار ایران از زباله، فرهنگسازی کنند.

     چطور و از چه زمانی با مسائل محیط‌زیستی و مشکلات مربوط به آن آشنا شدید؟
 سال ۱۳۵۱بود که به آلمان رفتم و ۲۵ سال در آنجا زندگی کردم. البته در آن مدت به کشورهای اروپایی دیگر نیز سفر کردم. مهم‌ترین مسئله‌ای که در همه این کشورها شاهد بودم، توجه به محیط زیست و مسائل آن بود. بعد از ۲۵ سال که به ایران بازگشتم و در سفرهایی که به نقاط مختلف کشور داشتم، متأسفانه دیدم که خیلی‌جاها طبیعت پر از زباله است. دیدن این حجم از زباله برایم آزار‌دهنده بود. برای همین فکر کردم که چه کار کنم؟ البته در آن دوران به سهم خودم با خانواده‌ام سعی می‌کردیم در تمیز کردن طبیعت سهمی داشته باشیم اما می‌بایست کاری جدی‌تر انجام می‌دادیم. این دغدغه ذهنی در من بود تا اینکه در سال ۱۳۹۱که به همراه جمعی از دوستان به دریاچه چورت در مازندران سفر داشتیم. در آن سفر بعد از وارد شدن به منطقه دیدم که زباله‌های زیادی در حاشیه دریاچه‌ای با آن‌همه زیبایی رها شده‌ و منظره‌ای زشتی را به‌وجود آورده‌اند. دیدن این منظره برایم بسیار غم‌انگیز و تأمل‌برانگیز بود. با همراهی دوستان تصمیم گرفتیم که اطراف دریاچه را از وجود زباله‌ها پاکسازی کنیم. برای همین دست به‌کار شدیم و زباله‌ها را جمع کردیم و روی ماشین‌ها بستیم تا به سطل‌های زباله در شهر منتقل کنیم.
      پس شروع رسمی فعالیت‌تان در این زمینه از یک سفر بود؟
بله، از آن برنامه و زباله‌های رها شده و جمع شده عکس گرفتم و آن را در فضای مجازی به اشتراک گذاشتم. برایم جالب بود که گرفتن عکس از آن اتفاق با استقبال زیاد آدم‌ها روبه‌رو شد. البته این را هم بگویم که دغدغه پاکسازی طبیعت ۲۰ سال قبل از آن در ذهن من شکل گرفته بود و اینطور نبود که همان لحظه به ذهنم رسیده باشد ولی سفر به دریاچه چورت اجرایی کردن ایده‌ام را در پی داشت. آ‌نجا بود که با خودم فکر کردم اکنون وقت آن است که کار را شروع کنم. همین موضوع باعث شد چند روز بعد، گروه رفتگران طبیعت تشکیل شود و نخستین پاکسازی ما هم در محدوده ارتفاعات سوهانک انجام شد که ۷۰ نفر در آن شرکت کرده بودند. در ابتدا قرار بود که ماهی یک‌بار برای پاکسازی طبیعت برویم اما به درخواست داوطلبان، ماهی یک‌بار به هفته‌ای یک‌بار تبدیل شد.
      در روزهای شروع رسمی کار و تشکیل گروه رفتگران طبیعت تصور می‌کردید که بتوانید در این راه موفق شوید؟
گاهی بعضی از افراد این نکته را یادآوری می‌کردند که در ایران نمی‌توان کارهایی از این دست انجام داد و صحبت از این بود که مردم علاقه‌ای به کارهای محیط‌زیستی ندارند اما با گذشت زمان اشتباه بودن این نگاه برایم روشن شد چون ما در حال حاضر بیش از ۴ هزار عضو فعال و چندین برابرش هم عضو غیرفعال داریم و این خود به تنهایی گویای این واقعیت است که محیط‌زیست و نگهداشت طبیعت دغدغه اغلب مردم کشور است.
      بیشتر برای پاکسازی به چه مکان‌هایی می‌روید و اولویت مقاصد شما در محیط‌زیست کجاست؟
همه مکان‌های گردشگری از جمله پارک‌ها و بوستان‌ها، فضاهای گردشگری داخل و اطراف شهر و در مجموع هرجا که عنوان گردشگری را یدک می‌کشد، مقصد ماست. البته در پارک‌های داخل شهر خیلی کم زباله پیدا می‌شود، اما اتفاقی که می‌افتد این است که افرادی که سیگار می‌کشند، فیلتر سیگار خود را معمولاً پشت نیمکت یا اطراف آن می‌اندازند چون سطل مخصوص جمع کردن فیلتر سیگار وجود ندارد. در این برنامه‌ها هم فیلتر سیگارها جمع می‌شود و هم در حد مقدور با کسانی که سیگار می‌کشند، صحبت می‌کنیم و آنها را تشویق می‌کنیم که فیلتر سیگارشان را در محیط پارک رها نکنند و از مضرات این کار حرف می‌زنیم.
      گروه رفتگران طبیعت چطور به استان‌های دیگر کشورمان راه پیدا کرده است؟
از این بابت خوشحالم که همفکرانی در سراسر ایران داریم که دلشان برای طبیعت این سرزمین می‌تپد و دوست دارند برای آن کاری بکنند. در همان شروع برنامه، از شهرها و استان‌های دیگر هم علاقه‌مندانی با ما در تماس بودند و دوست داشتند این برنامه را در شهرهای خودشان اجرا کنند. برای همین تصمیم گرفتیم که در دیگر استان‌ها هم گروه داشته باشیم که در حال حاضر در همه استان‌های کشورمان فعال هستند. نکته جالب این است که ما در بعضی از شهرهای کوچک هم گروه‌هایی داریم که اتفاقاً بسیار خوب کار می‌کنند و غیراز برنامه پاکسازی محیط‌زیست، سعی می‌کنند در مسیر آموزش نگهداری از محیط‌زیست هم کارهایی انجام بدهند و این باعث دلگرمی است.
      به‌نظر شما فعالیت گروهی مانند رفتگران طبیعت تا چه حد می‌تواند در نگهداشت محیط‌زیست و آشنایی مردم با مشکلات زیست‌محیطی تأثیرگذار باشد؟
من از تشکیل گروهی مانند رفتگران طبیعت بسیار خوشحال هستم و می‌بینم بسیاری از سازمان‌ها تحت‌تأثیر این گروه به محیط‌زیست توجه بیشتر کرده و حالا خودشان هم برنامه‌های پاکسازی انجام می‌دهند. حتی در روستاها هم شاهد برگزاری پاکسازی‌های طبیعت هستیم و این نشان می‌دهد که مردم به این موضوع علاقه‌مند و حساس شده‌اند و از کنار ماجرا بی‌تفاوت رد نمی‌شوند. نکته دیگری که وجود دارد، این است که تلویزیون و رادیو بیش از زمانی که ما حرکت را شروع کردیم به برنامه‌هایی از این جنس می‌پردازد، اما این کافی نیست و باید خیلی بیشتر از این کار بکنیم تا بتوانیم طبیعت را از دست این همه زباله‌ای که در جای جای آن رها شده است، نجات بدهیم.
      خودتان را هم در این مسیر موفق می‌دانید؟
گروه رفتگران طبیعت به چند دلیل موفق بوده است. یکی اینکه کار و تلاش ما برای پاکسازی طبیعت استمرار داشته است. بعضی از تشکل‌ها از من راهنمایی خواستند اما بعد از مدتی کار را کنار گذاشتند. به همین دلیل حرکت‌هایی که بدون استمرار باشد و دائمی نباشد به موفقیت نمی‌رسند. از طرفی مردم به این گروه اطمینان صد درصد دارند و این هم به این دلیل است که ما تنها برای محیط‌زیست کار می‌کنیم نه هدف سیاسی داریم نه به‌دنبال منفعت مالی از این کار هستیم و حتی برای پیشبرد اهداف‌مان از جیب خودمان هم هزینه و صادقانه تلاش می‌کنیم.
      پس از جمع‌آوری با زباله‌ها آنها را چه می‌کنید؟
متأسفانه در این بخش کار خاصی انجام نمی‌دهیم جز رساندن زباله‌ها به سطل‌های زباله. برای رسیدن به مراحل بعدی باید قدم به قدم پیش برویم اما در حال حاضر اگر ما بتوانیم مردم را قانع کنیم که در شهر، جنگل، دریا و... زباله‌های خود را رها نکنند، موفق عمل کرده‌ایم.
      معمولا گفته می‌شود که هرکاری را باید از خود و خانه خود شروع کرد. شما تا چه حد در منزل به تفکیک زباله اهمیت می‌دهید و فعالیت‌های زیست‌محیطی شما چه تأثیری بر این موضوع گذاشته است؟
نه امروز و نه دیروز، بلکه از گذشته‌های دور تاکنون ما معمولا در منزل زباله‌ها را تفکیک می‌کردیم و می‌کنیم. معمولا 2 یا ۳ کیسه زباله به این موضوع اختصاص می‌دهیم و این موضوع برای من و افراد خانواده‌ام از اهمیت خاصی برخوردار بوده‌است.
      پس خانواده هم در فعالیت‌های شما و همراهی در این مسیر نقش دارند؟
بله اینطور است و همسرم همیشه در این مسیر من را همراهی کرده و او هم در پاکسازی محیط‌زیست فعالیت خوبی دارد و هر کاری که از او در این زمینه برآید انجام خواهد داد. فرزندان و دوستان من هم به این مقوله توجه لازم را دارند.
      در این میان چگونه می‌توان مردم را برای نجات محیط‌زیست همراه کرد؟
تنها با فرهنگسازی و ساخت برنامه‌های مختلف در این زمینه می‌توان مردم را به محیط‌زیست و مسائل مربوط به آن جذب کرد. البته کارکرد و اهمیت رسانه‌ها و انتشار مطالب محیط‌زیستی را هم نباید نادیده گرفت. همچنین بحث آموزش مستمر نیز باید جزو اولویت و برنامه‌های سازمان‌هایی که دغدغه محیط‌زیست دارند، باشد.
       فعالیت‌های محیط‌زیستی شما به جمع‌آوری زباله محدود می‌شود؟
عمده فعالیت من در حوزه جمع‌آوری زباله است اما همه دغدغه‌های من در این حوزه تنها به پاکسازی طبیعت محدود نمی‌شود. من زمان بسیاری را صرف صحبت با مردم و بازگویی مشکلات زیست‌محیطی و اقداماتی که می‌توان انجام داد، می‌کنم. به اعتقاد من آموزش و هشیاری مردم نقش مهمی در حفاظت از محیط‌زیست دارد. همچنین من و گروهم در کنار کارهای معمول درهای بطری را از شهر جمع‌آوری و با درآمد حاصل از آنها برای افراد نیازمند، ویلچر تهیه می‌کنیم. در شهر تهران تاکنون بیش از ۱۵۰ ویلچر به نیازمندان هدیه داده شده است.