راهکارهایی برای بازگشت نخبگان به کشور

بازگشت نخبگانی که خارج از کشور تحصیل کرده‌اند به کشور باید شامل طرح‌های تشویقی باشد تا این افراد را بیش از پیش برای بازگشت و خدمت به وطن ترغیب کند. طرح‌های پسادکتری و رفع چالش‌های پیش روی نخبگان بازگشتی برای اجرای طرح‌ها و ایده‌ها می‌تواند از مهم‌ترین راهکارها برای بازگشت آنها باشد.
چندی پیش معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور در برنامه صف اول شبکه خبر، تأکید کرده بود بازگشت نخبگان به کشور فقط منوط به یکسری حمایت‌های کوچک و کم‌ارزش مالی نیست. او گفت: وضعیت کنونی بازگشت نخبگان به کشور می‌تواند بهتر باشد و در ۱۰سال گذشته کمتر به این مقوله توجه شده و الان آثار خود را نشان می‌دهد. آنچه امروز ما شاهد آن هستیم، نتیجه اقدامات یک‌سال گذشته نیست بلکه پدیده‌های اجتماعی نتیجه ۱۰سال سیاستگذاری است و ما از برخی جهات دهه۹۰ را از دست دادیم و این از دست دادن نخبگان، آثار خود را اکنون نشان می‌دهد.
روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی در این گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرده بود در دهه‌های گذشته با توسعه شرکت‌های استارت‌آپی، مراکز تحقیقاتی و دانش‌بنیان، رویکردهای خوبی نسبت به آنها ایجاد شده؛ به‌گونه‌ای که گفتمان کشور در حوزه‌های علم و فناوری به‌خوبی نهادینه شده است. او با اشاره به گفتمان علم و فناوری به‌عنوان یک گفتمان جدی گفت: اگر علم و فناوری را در مسیری به ثروت و ارزش افزوده تبدیل کنیم و سهم جدی از اقتصاد را به آن اختصاص دهیم، شاهد خواهیم بود که اقتصاد، دانش‌بنیان خواهد شد.

تشویق با طرح‌های تأثیرگذار
اگرچه تسهیلات مالی می‌تواند در انگیزه نخبگان برای بازگشت به کشور مؤثر باشد، اما بعد معنوی آن که مفید بودن است نیز باید درنظر گرفته شود تا انگیزه بیشتری به‌وجود بیاید. تمهیداتی که معاونت علمی ریاست‌جمهوری برای این امر درنظر گرفته است مشتمل بر ۳راهبرد است. یکی از آنها تامین مسکن است. در این رویکرد برای نخبگانی که به کشور بازمی‌گردند، براساس ۳مشخصه نخبگانی، دغدغه مسکن آنها مرتفع می‌شود و در این راستا حمایت‌های خوبی درنظر گرفته شده است. اعطای مسکن تنها به نخبگان ایرانی مقیم خارج که به کشور بازگشته‌اند محدود نمی‌شود، بلکه نخبگانی که در کشور حضور دارند نیز شامل تسهیلات مسکن می‌شوند. همچنین دانشگاه‌ها نیز در این راستا حضور پررنگی خواهند داشت که به‌گفته دهقانی شامل طرح‌های مختلفی ازجمله انعقاد تفاهمنامه با دانشگاه شریف جهت تامین مسکن برای ۵۰۰نخبه و همچنین دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران، برای ایجاد تعداد ۲۵۰۰مسکن در اراضی این دانشگاه است. شهرداری تهران نیز در این زمینه حمایت‌های خوبی دارد؛ ضمن آنکه وزارت مسکن و شهرسازی نیز از این طرح حمایت کرده است.
اقدام دیگر معاونت علمی برای بازگشت نخبگان به کشور حل چالش اشتغال نخبگان است. بسیاری از این نخبگان علاقه‌مند هستند که به‌عنوان اعضای هیأت علمی در دانشگاه‌ها مشغول به فعالیت شوند که همکاری خوبی میان معاونت علمی با وزارت علوم شکل گرفته و به‌زودی آیین‌نامه جذب ویژه نخبگان در دانشگاه‌ها ابلاغ خواهد شد و براساس آن افرادی که دارای توانمندی‌های ویژه‌ای‌ هستند، در کمترین زمان در یکی از دانشگاه‌های خوب جذب می‌شوند.
رویکرد سوم این معاونت در این حوزه نیز بازارسازی است. بخش زیادی از مصرف دولتی، کالاها و خدمات فناورانه است که اغلب از خارج تامین می‌شود که اگر در این حوزه نخبگان مقیم خارج یا حاضر در کشور احساس کنند می‌توانند این نیاز را برطرف کنند خودبه‌خود، بازگشت به کشور رخ خواهد داد.

نوآوری در حکمرانی
لازمه تحقق دانش‌بنیان شدن اقتصاد، نوآوری در حکمرانی است که براساس آن سازوکارها، مسائل مالی و سایر زیرساخت‌‌ها مانند بیمه و مسائل حقوقی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. نوآوری در همه ارکان حکمرانی و اقتصاد منجر به ایجاد ارزش افزوده‌ها و بهره‌وری‌های بسیار بالا خواهد شد و در نتیجه اقتصاد دانش‌بنیان شکل می‌گیرد. به‌گفته معاون علمی، فناوری رئیس‌جمهور، حداقل تا پایان ۲ تا ۳ سال آینده، ۴ تا ۶ درصد واقعیGDP به اقتصاد دانش‌بنیان اختصاص می‌یابد و هر سال این میزان افزایش پیدا می‌کند. درحال حاضر کشورهایی وجود دارند که حدود ۵۰ درصد اقتصادشان برپایه دانش است و ارزش افزوده‌های بسیار بالا و اقتدارآفرینی بالایی دارند.

افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان
افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از برنامه‌های این نهاد است. دهقانی در این‌باره گفت: افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان موضوعی جدی است و از سوی دیگر مسئله‌ای که مقام معظم رهبری نیز به آن تأکید داشتند و ما هم به آن توجه کردیم، موضوع کیفیت است. تقریبا در برخی از ماه‌ها تا ۳برابر سال‌های گذشته درخواست برای دانش‌بنیان شدن به معاونت علمی ارسال شده است.