ریال دیجیتال در خدمت کسب‌وکارهای اینترنتی

عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

رئیس سازمان فناوری اطلاعات در جلسه بررسی آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال از همکاری بانک مرکزی به‌منظور ارائه خدمات پرداخت بانکی به کسب‌وکارهای اینترنتی داخلی به شکل فراهم‌کردن «پرداخت مبتنی بر ریال دیجیتال» خبر داد.
به‌عبارت دیگر در آینده نزدیک یک مدیای جدید برای انتقال ریال ایجاد می‌شود که مبتنی بر بلاکچین است. با این حال، ریال دیجیتال با وجود اعلام اجرایی‌شدن آن از 18بهمن‌ماه گذشته هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته است. اقدامات اولیه پروژه ریال دیجیتال از سال‌۹۷ بیشتر با جنبه اقدامات فنی آغاز شد و مراحل مختلفی را پشت سر گذاشت؛ به‌طوری که 3بانک ملی، ملت و تجارت به‌عنوان بانک‌هایی درنظر گرفته شدند که مرحله پیش‌آزمایشی را طی کنند. پس از آن هم اعلام شد که 9بانک دیگر برای افزودن ریال دیجیتال به کیف پول بانک خود به بانک مرکزی درخواست داده‌اند. همچنین درحالی‌که بسته حمایتی از کسب‌وکارهای اینترنتی داخلی از چند‌ماه پیش به وسیله وزارت ارتباطات رونمایی شد، اعلام استفاده این کسب‌وکارها از ریال دیجیتال می‌تواند مسیر پرداخت‌های آسان‌تر و امن‌تر را هموار کند.

رمز‌ریال چه ویژگی‌هایی دارد؟
مهم‌ترین موضوع در حوزه رمزریال این است که به هیچ عنوان ماهیتی مانند رمزارزهای مشهور مثل بیت‌کوین یا اتریوم ندارد. در واقع، رمز‌ریال فقط یک ابزار پرداخت یا انتقال پول است.
یکی دیگر از ویژگی‌های رمزریال تفاوت در سقف دریافت رمزریال براساس کیف پول تجاری یا غیرتجاری است. به‌عبارت دیگر، کیف پول‌های تجاری می‌توانند بیش از غیرتجاری‌ها رمزریال دریافت کنند. یکی از نگرانی‌های مردم این است که اگر فلان بانک ورشکسته شود یا به هر علتی تعطیل شود، تکلیف سرمایه‌های آنها چه می‌شود. با رمزریال این نگرانی برطرف می‌شود و امکان دسترسی به پول، درصورت ورشکستگی بانک فراهم است. نکته بعدی این است که با این فناوری، بستری امن برای انتقال فراهم می‌شود و درصورت نفوذ به گوشی افراد و جابه‌جایی پول بدون اطلاع، امکان ردیابی پول وجود دارد. همچنین با رمزریال امکان برنامه‌پذیر‌شدن پول فراهم می‌شود. به‌عبارت دیگر، با تعیین ضابطه هنگام بستن قرارداد و انتقال پول، می‌توان میزان جریمه فسخ قرارداد را تعیین کرد تا درصورت وقوع آن، مبلغ جریمه به‌طور خودکار از حساب طرف مقابل برداشت شود.

ریال دیجیتال به چه درد می‌خورد؟
درحالی‌که تاکنون تعدادی از کشورها رمزارز ملی یا رمزارز بانک مرکزی(CBDC) خود را اجرایی کرده‌اند، این امکان توانسته مزایایی هم برای دولت‌ها و هم برای مردم در پی داشته باشد. یکی از مواردی که باعث بروز فساد در پروژه‌ها می‌شود، این است که فرد یا سازمانی اقدام به دریافت تسهیلات برای اجرای یک پروژه خاص می‌کند. اما بارها مشاهده شده که وام دریافتی در محل دیگری غیر از موضوع وام هزینه شده است. با این حال، با اجرایی‌شدن ریال دیجیتال، امکان چنین سوءاستفاده‌ای از سوی دریافت‌کنندگان وام تقریبا محال است. ریال دیجیتال امکان رهگیری دارد، بنابراین می‌توان تسهیلات بانکی را که از طریق ریال دیجیتال اعطا شده، رهگیری کرد تا در محل مورد نظر هزینه شود.  یکی دیگر از امکانات پول دیجیتال تسویه‌حساب آنی است. درصورتی که این پروژه وارد فاز اجرایی شود، دیگر نیاز به تسویه بین‌بانکی نیست، چراکه بلافاصله تسویه‌حساب صورت می‌گیرد.

پیاده‌سازی‌ در 3 بانک
محمد خوانساری، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات در جلسه بررسی آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال طی گزارشی ابعاد آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال را توضیح داد.
خوانساری با اشاره به شناسایی سکوها و سطح‌بندی آنها در این آیین‌نامه، گفت: درباره این موضوع بانک مرکزی با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت بانک‌ها، خدماتی نظیر پرداخت مستقیم، حساب امانی و کیف پول الکترونیک را در اختیار سکوها قرار خواهد داد. او بر موضوع فراهم‌کردن امکان پرداخت مبتنی بر ریال دیجیتال تأکید کرد و ادامه داد: در این بخش نسخه آزمایشی آماده شده و در حال گذراندن مراحل تست برای نسخه عملیاتی است. خوانساری همچنین به انجام مرحله آزمایشی این پروژه از سوی 3بانک(ملی، ملت و تجارت) اشاره و عنوان کرد که این بانک‌ها به‌صورت پایلوت، ریال دیجیتال را در اپلیکیشن‌های خود پیاده‌سازی‌ کرده‌اند. این در حالی است که در این جلسه صحبتی درباره زمان اجرایی‌شدن این پروژه چندین‌ساله نشد و مردم همچنان برای استفاده از ریال دیجیتال انتظار می‌کشند.