رؤیای پهپادی طالبان

رضا عمویی- روزنامه‌نگار

گروه طالبان روز جمعه با انتشار تصاویری، از ساخت نخستین پهپاد نظامی توسط نیروهای فنی خود خبر داد. «مبین خان» سخنگوی پیشین پلیس افغانستان در حساب توییتری‌اش با انتشار تصاویری از یک هواپیمای بدون سرنشین که بمب کوچکی به آن متصل شده، این خبر را اعلام کرد. گفته‌شده مبین خان، هزینه‌های ساخت این پهپاد را متقبل شده و ازهمین‌رو نیز روی بدنه این پهپاد نام «مبین۱۲۳۱» نوشته شده است. در بخش دیگری از بدنه این پهپاد، نام «زبیب» دیده می‌شود که احتمالا نام سازنده آن است.تا‌کنون منابع وابسته به طالبان، جز انتشار تصاویر، هیچ اشاره‌ای به جزئیات ساخت پرنده، قابلیت‌های آن‌ و هزینه ساخت آن نکرده‌اند. در هیچ‌یک از حساب‌های توییتری نزدیک به طالبان، ویدئویی از پرواز این پهپاد دیده نمی‌شود. مبین خان در پستی توییتری درباره پهپاد ساخته شده مدعی شده که قابلیت حمل بمب‌هایی تا ۷۰کیلوگرم را دارد. او همچنین مدعی شده که این پهپاد امکان شلیک موشک‌ را نیز دارد. مبین‌خان برد عملیاتی این پهپاد را ۷۰۰کیلومتر اعلام کرده است که این میزان برد مشابه برد عملیاتی بسیاری از پهپادهای روز دنیاست. در متن مورد اشاره البته توضیحی درباره ارتفاع پرواز و سایر مشخصات فنی این پهپاد داده نشده است. همچنین اطلاعاتی درباره ویژگی‌های موتور، ابعاد و وزن این پهپاد اعلام نشده است.

از پهپادهای تجاری تا پهپادهای نظامی
با وجود آنکه طالبان برای نخستین‌بار است که مدعی ساخت پهپاد شده، اما استفاده این گروه از پهپاد موضوع جدیدی نیست و گزارش‌های متعددی وجود دارد که استفاده طالبان از پهپاد را به سال‌ها قبل از سلطه این گروه بر کابل مرتبط می‌کند. فرنز جی. مارتی، کارشناس جنوب آسیا در گزارشی که در دسامبر2020 یعنی یک‌سال قبل از سلطه طالبان بر کابل در مجله دیپلمات منتشر کرده، به این موضوع اشاره می‌کند که طالبان حداقل از سال2016 در حال استفاده از پهپادهای تجاری در کنار عملیات‌های خود با اهداف تبلیغاتی بوده ‌است. دامنه استفاده طالبان از پهپادهای تجاری اما رفته رفته گسترده‌تر شد. در نوامبر2020 فرماندهی پلیس افغانستان تأیید کرد که طالبان برای نخستین‌بار با یک پهپاد به یک پاسگاه نظامی حمله کرده‌ است.
3 هفته بعد نیز نیروهای نظامی دولت افغانستان حمله پهپادی توسط گروه طالبان را تأیید کردند. همه این حملات در ولسؤالی «سید کرم» در مرز پاکستان صورت گرفته بود. گزارش‌ها در آن زمان نشان می‌داد که طالبان پهپادهای تجاری را برای استفاده‌های نظامی تجهیز کرده است. نیروهای پلیس افغانستان که برای نخستین‌بار بود با حملات پهپادی طالبان روبه‌رو می‎شدند، در همان سال2020 به دیپلمات گفتند که در برخی موارد، هواپیماهای بدون سرنشین طالبان «بمب‌های دست‌ساز ساخته شده از بطری‌های پپسی پلاستیکی» را پر از مواد منفجره می‌کردند و آنها را با پهپاد روی مراکز نظامی می‌انداختند. اینگونه حملات پهپادی توسط طالبان از نوامبر2020 به بعد در دیگر مناطق افغانستان ازجمله در ولایت «خوست» بارها تکرار شد. شیوه استفاده از این پهپادها نیز به‌گونه‌ای بود که پس از ایجاد انفجار توسط پهپادها، نیروهای طالبان به محل هدف قرار گرفته شده یورش برده و نظامیان بازمانده را به اسارت می‌گرفتند.
نیک واترز، کارشناس وب سایت «بیلینگ کت» که در هلند مستقر است، در مورد استفاده نظامی از پهپادهای تجاری معتقد است که مسلح‌سازی‌ چنین پهپادهایی، آسان است و دانش و کار زیادی نمی‌طلبد. براین اساس تغییر کاربری پهپادهای تجاری به نظامی از سوی طالبان موضوع چندان عجیبی به‌نظر نمی‌رسد.
گزارش‌های دیگری هم نشان می‌دهد که طالبان برای استفاده نظامی از پهپادها، در سال2019 اقدام به تاسیس واحد پهپادی کرده‌ بود. فاضل قاضی زی، خبرنگار مسائل افغانستان در وب سایت «نیولاینزمگ» در گزارشی درباره استفاده طالبان از پهپادها برای استفاده نظامی نوشته که طالبان پیش از خروج آمریکا و سلطه بر کابل، استفاده از پهپادها را برای هدف قرار دادن مناطق شمالی افغانستان در دستور کار قرار داد. در این گزارش استفاده شبکه حقانی به‌عنوان بخشی از طالبان از پهپادها پیش از سلطه بر کابل تأیید و اشاره شده که نیروهای واحد پهپادی طالبان در ابتدای تاسیس در همان سال2019 سفارش خرید پهپاد با کارایی کشاورزی را به واسطه یک تاجر از چین به مبلغ 60هزار دلار داده بودند و پس از در اختیار گرفتن این پهپاد، کاربرد آن را به نظامی تغییر دادند. در این گزارش نخستین استفاده طالبان از پهپادها به همان سال2020 بازمی‌گردد.پس از آن ترور «پیرم‌قل ضیایی» از فرماندهان پیشین جهادی در روستای «قلعه گرداب» ولایت تخار در ‌ماه می‌2021 مهم‌ترین عملیات پهپادی طالبان پیش از سلطه بر کابل بود. آنها همچنین پس از ترور موفق پیرم قل، ترور عطامحمدنور، از دیگر فرماندهان جهادی را در محل نشست او در
مزار شریف با پهپاد در دستور کار قرار دادند؛ هرچند عطا نور از این حمله جان سالم به‌در برد.

چین، تعبیرکننده رؤیای پهپادی طالبان
سلطه طالبان بر کابل، فصل جدیدی را برای این گروه جهت استفاده نظامی از پهپادها گشود. اکونومیک تایمز گزارش می‌دهد که در ماه‌های گذشته چین پس از حمله گروه تروریستی داعش خراسان به هتلی در کابل که محل اقامت اتباع چینی بود، به فکر صدور تجهیزات نظامی جدید ازجمله پهپاد برای طالبان افتاده است. براساس این گزارش، چین نسبت به بی‌ثباتی در افغانستان و سرایت ناامنی از این کشور به منطقه مسلمان نشین سین کیانگ نگران است و از این‌رو برای واگذاری تجهیزات نظامی جدید به طالبان ابایی ندارد.
نگرانی چین، فقط امنیتی نیست. پروژه بزرگ «کمربند و راه» یکی از حیاتی‌‌ترین پروژه‌های چین است که ناامنی در منطقه می‌تواند سد راه آن باشد. فارغ از این، چین یکی از نخستین‌ کشورهایی بوده است که روابط تجاری و اقتصادی خود با طالبان را آغاز کرده است. قرارداد 500میلیون دلاری که 2‌ماه قبل برای استخراج نفت در شمال افغانستان میان دوطرف به امضا رسید، نشان داد که پکن برای خود منافع دراز مدت در افغانستان تحت کنترل طالبان قائل است. تعامل چین و طالبان چیز جدیدی نیست. طالبان سال‌هاست که با چینی‌ها در حال دیدار و مذاکره هستند و حتی قبل از سقوط کابل به‌دست طالبان، اعضای این گروه در چند سفر رسمی با وزیر خارجه و بالاترین مقامات چینی دیدار و گفت‌وگو کرده بودند. بنیاد جیمزتاون نیز گزارش داده است که روابط چین و طالبان پشت پرده در حال پیشرفت است و فروش پهپاد توسط چین به طالبان یکی از نشانه‌های این توسعه روابط است.
ماکیل روبین، کارشناس مؤسسه امریکن انترپرایز در گزارشی مدعی شده که چین ممکن است پهپادهای چندمنظوره بلوفیش (Blowfish) را در اختیار طالبان قرار دهد. خبرگزاری هندی «انی‌نیوز» نیز در گزارشی مدعی شده که طالبان در حال خرید هواپیماهای بدون سرنشین بلوفیش از چین است. درصورتی‌که پهپادهای چینی بلوفیش به‌دست طالبان برسد، این پهپادها سرانجام بخشی از رؤیای طالبان برای در اختیار داشتن نسل جدید پهپادها را تعبیر خواهد کرد.

مکث
پهپاد بلوفیش

بلوفیش، یک پهپاد هلی‌کوپتری ساخت چین با کارایی چندگانه (نظامی و غیرنظامی) است که ظرفیت حمل بار آن 15کیلوگرم است. این پهپاد با کابین باز طراحی شده و به کاربر اجازه می‌دهد تا طیف گسترده‌ای از محموله‌ها مانند دوربین‌های نظارتی یا سیستم‌های تسلیحاتی را در آن مستقر کند. معمولا پهپادهای تهاجمی با موشک‌های هدایت‌شونده مسلح می‌شوند، اما پهپاد بلوفیش جزو آن‌دسته از پهپادهایی است که با بمب‌های مبتنی بر جاذبه زمین مسلح می‌شوند. در عین حال، این پهپاد قادر به طی مسافت‌های خیلی دور نیست و بیشتر برای پشتیبانی رزمی از نیروهای زمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بدان معناست که بلوفیش به‌طور عمده توسط نیروهای زمینی برای انجام کارهایی مانند شناسایی یا حمله به نیروهای مقابل مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پهپاد دارای قابلیت برخاست عمودی است و این عملکرد آن باعث شده برای پرتاب از درون ناوهای رزمی نیز مناسب باشد. پهپاد بلوفیش همچنین از دوربین‌های HD با برد بلند برای تصویربرداری استفاده می‌کند و ماژول‌های ارتباطی 4G آن امکان ارسال تصویر زنده در زمان ماموریت پشتیبانی را فراهم می‌کند.