سیستان و بلوچستان
اراضی کشاورزی در شمال و روستاها در جنوب سیستانوبلوچستان با معضل کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند
چند گام تا خشکی
محمود قنبری|زاهدان-خبرنگار:
این روزها سراغ هر رسانه‌ای برویم، اخبار متعددی از خشکسالی سیستانوبلوچستان و بحران بی‌آبی در این استان می‌خوانیم. هر رسانه در واقع سعی می‌کند به نوعی زنگ خطر خشکسالی را به صدا دربیاورد تا شاید راه چاره‌ای برای حل معضلات ناشی از خشکسالی در این استان پهناور پیدا شود. با این وجود، همه این اخبار در شرایطی مطرح می‌شود که سیستانوبلوچستان از یک سو درگیر دیپلماسی آب با دولت افغانستان شده است و ذره‌ای آب دریافت نمی‌کند و از سوی دیگر، خشکسالی پی‌در‌پی و کاهش شدید میزان بارندگی لحظه به لحظه شرایط زندگی را برای مرزنشینان آن دشوار‌تر می‌کند. بحران آب در هر گوشه از استان به نوعی زهرچشم می‌گیرد؛ بی‌آبی یک‌جا جان محصولات کشاورزی بهره‌برداران سیستانی که مدت‌ها به امید برداشت و درآمد‌زایی بوده‌اند را می‌گیرد و جای دیگر در بلوچستان کودک و بزرگسال را تشنه می‌گذارد.
برای چشیدن طعم زندگی در سیستان و بلوچستان راهی سفر به روستاهای این استان پهناور می‌شویم. در سیستان زمین‌های خشک پیش چشم ما خودنمایی می‌کند (منطقه سیستان شامل 5 شهرستان زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند در شمال استان است) . منطقه‌ای که زمانی هامون آن پرآب بود و گندم‌زارهایش نظرها را به خود جلب می‌کرد، خشک و ترک‌خورده شده‌اند و قایق‌های رها‌شده در خشکی و کشاورزانِ در انتظار آب، هیچ ندارند. سر هم که برمی‌گردانیم، به اسکله صیادی خشک شده سیستان برمی‌خوریم.
امیدی به برداشت ندارم
قوی‌دل، یکی از کشاورزان سیستان که در شمال استان به کشاورزی سرگرم شده است، می‌گوید: ما نسل در نسل کشاورزیم و تنها راه امرار معاش‌مان فروش محصولات کشاورزی و دامداری است. چند سال است با دلهره کشت می‌کنم و امیدی به برداشت محصول ندارم.
این کشاورز توضیح می‌دهد: سال‌های گذشته که رودخانه هیرمند آب داشت، هر سال درآمد زیادی از کشاورزی نصیبم می‌شد، اما در چند سال اخیر و با خشکسالی، دیگر نانی برای سفره فرزندانم ندارم و همه محصولاتم از بین رفته است.
خسارت بی‌آبی به محصولات کشاورزی
حرف‌های قوی‌دل اغراق نیست. به گواهی رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستانوبلوچستان، خشکسالی و بی‌آبی 750 میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی سیستان و باهوکلات وارد کرده است.
مجتبی پیری به همشهری می‌گوید: از مجموع 160 هزار هکتار زمین قابل کشت در منطقه سیستان، فقط 46 هزار هکتار کشت و باقی زمین‌های کشاورزی به دلیل بی‌آبی رها شده است. همین 46 هزار هکتار هم به دلیل بی‌آبی و رهانکردن آب رودخانه هیرمند هیچ کشتی ندارد و صد در صد خسارت دیده است.
البته او توضیح می‌دهد که خسارت کشاورزان از سوی ستاد بحران برآورد و پرداخت خواهد شد، اما خسارت بی‌آبی همین یک بار و فقط در همین بخش نیست؛ کودکان و بزرگسالان منطقه بلوچستان در جنوب استان هم در پی یک جرعه آب هستند.
کودکان تشنه
در بلوچستان هم وضع همین‌طور است. وارد روستای کُمب چابهار که می شوم، تصورم نخل‌های سرسبز و بهره‌مندی از نعمت دریا و ظرفیت‌های تنها بندر اقیانوسی کشور است، اما پس از دیدن کودکانی بعضا پابرهنه، مادران و پدرانی که مشغول کشیدن سطل‌های آب از چاه هستند، تنها موضوعی که ذهنم را درگیر می‌کند این است که مردم روستا چگونه در کنار دریا ، تشنه‌اند؟
جلوتر که می‌رویم لبخند سرشار از شادی کودکانی را به چشم می‌بینیم که به همراه مادرهایشان ظرف‌های کوچک و بزرگ آب را از تانکرها پر می‌کنند و به خانه می‌برند. مشکلات و بیماری‌های ناشی ازخوردن آب غیربهداشتی در این روستاها بیداد می‌کند و خانواده‌ها به ناچار از آب چاه و تانکر برای آشامیدن و مصرف روزانه خود استفاده می‌کنند و علاوه بر بی‌آبی و تشنگی، بیماری‌های عفونی در روستاهای بلوچستان دور از انتظار نیست.
حامد وطن خواه، از اهالی روستای کُمب از توابع چابهار است. او می‌گوید: وقتی آبی برای خوردن نداریم، مجبوریم همین آب کدر را بخوریم. دست‌مان خالی است. ماهانه 140 هزار تومان برای خرید آب آشامیدنی از تانکرهای آب می‌دهیم، چون نمی‌توانیم تا شهر برویم و آب آشامیدنی سالم بخریم.
ماهرخ، یکی دیگر از اهالی این روستا در حالی که فرزند کوچکش را در آغوش گرفته است، توضیح می‌دهد: بچه‌های من چند بار با همین آب کدر مسموم شده‌اند. هیچ‌کس به دادمان نمی‌رسد و ناچاریم با همین آب زندگی کنیم.
آبرسانی به 200 روستای بلوچستان
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی سیستانوبلوچستان اما خبرهای خوشی می‌دهد و می‌گوید: با بهره‌برداری از پروژه‌ای با عنوان مجتمع آبرسانی به 261 روستای جنوب استان مشکلات بی‌آبی در این روستاها رفع می‌شود.
عبدالاحد ریکی با بیان اینکه خطوط انتقال پروژه آبرسانی به 261 روستا تا پایان تیر تکمیل می‌شود، می‌افزاید: روستاهای قصرقند و چابهار با تانکر آبرسانی می‌شوند که پروژه آبرسانی به 261 ر وستای این شهرستان‌ها 600 میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد و در حال تامین است.
با این وجود هنوز مشخص نیست اعتبار مورد نیاز چه زمانی تامین خواهد شد؟ شرایط وقتی حادتر می‌شود که بدانیم بسیاری از سدهای استان هم آبی در مخزن ندارند.
ظرفیت خالی سدهای سیستانوبلوچستان
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستانوبلوچستان به همشهری می‌گوید: حجم آب موجود در مخازن سدهای سیستانوبلوچستان 36 درصد است و 64 درصد این ظرفیت خالی مانده.
اتابک جعفری با بیان اینکه بارندگی‌های سال آبی جاری نسبت به میانگین بلند مدت سال قبل 80 درصد کاهش یافته است، می‌افزاید: سیستانوبلوچستان نسبت به پروتکل‌های وزارت نیرو 600 میلیون مترمکعب اضافه برداشت دارد و این میزان اضافه برداشت در خشکسالی‌های اخیر بی‌تاثیر نبوده است.
وی با بیان اینکه بارندگی‌های اخیری که در سیستانوبلوچستان رخ داد، فقط 1/5 میلیون مترمکعب به حجم ذخایر آبی استان اضافه کرده و آن هم در پشت سد ماشکید اولیاست، تصریح می‌کند: رودخانه هیرمند امسال هیچ آوردی نداشته است.
جعفری از طرح آبرسانی به اراضی شمال استان هم خبر می‌دهد، اما از زمان اجرای آن چیزی نمی‌گوید. او توضیح می دهد: با اجرای این طرح بازده آبی در 46 هزار هکتار افزایش می‌یابد.
